ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΟΥΧΑΚΗΣ 2 ο ΜΕΡΟΣ

Τι δεν είδε ο Μαρξ
Όσο διορατικός και να ήταν, ο Μαρξ δεν ήταν δυνατόν να έχει προβλέψει τα πάντα. Αρκεί ότι προ-είδε το μεγαλείο της παγκοσμιοποίησης, αλλά και την άκρα δυστυχία που αυτή παρήγαγε. Την τάση του καπιταλισμού να παραγάγει πρωτόγνωρο πλούτο, και συνάμα πρωτόγνωρη φτώχεια. Την τάση της ανθρωπότητας να κατασκευάζει μηχανήματα με την δύναμη να παράγουν εκ μέρους μας τα πάντα αλλά, την ίδια στιγμή, και την έφεσή μας να μετατρεπόμαστε όλοι μας, εργαζόμενοι και εργοδότες, σε αλλοτριωμένους σκλάβους των τεχνολογικών δημιουργημάτων μας.
Αυτό που δεν είδε ο Μαρξ ήταν το φαινόμενο μιας Microsoft ή μιας Apple. Εξηγούνται άραγε τα κέρδη αυτών των δύο κολοσσών με την θεωρία του Μαρξ; Μεταφράζονται εύκολα στην υπεραξία των εργαζόμενων αυτών των δύο επιχειρήσεων; Σε καμία περίπτωση. Ο Μαρξ υπέθετε ότι όλες οι επιχειρήσεις λειτουργούν σε απόλυτα ανταγωνιστικό πλαίσιο. Ότι οι καινοτομίες τους αντιγράφονται άμεσα και δεν δύνανται να πουλάνε τα προϊόντα τους πιο ακριβά από τους ανταγωνιστές τους. Με άλλα λόγια, ο Μάρξ έστρεφε την κριτική του σε μια ιδεατή, πλήρως, ανταγωνιστική έκφανση του καπιταλισμού. Δεν ασχολήθηκε με την περίπτωση μια πιθανής Microsoft ή μιας Apple επειδή πίστεψε ότι ο ανταγωνισμός θα έριχνε όλα τα τείχη του προστατευτισμού. Σφάλμα ολκής. Το αντίθετο συνέβη. Εταιρείες όπως η Microsoft και η Apple όχι μόνο κατάφεραν να υψώσουν νέα τείχη προστατευτισμού, αλλά και να ιδιωτικοποιήσουν αυτό που ο Μαρξ ονόμαζε «γενική διανόηση», την συλλογικά δηλαδή παραχθείσα γνώση μιας παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Το κάθε iPhone, το κάθε πρόγραμμα Windows, εμπεριέχει γνώση παραχθείσα από εκατομμύρια άτομα τα περισσότερα από τα οποία δεν είχαν καμία σχέση με την Microsoft ή την Apple. Οι καλές αυτές εταιρείες, όπως περίπου η British East India Company πριν αιώνες μονοπώλησε το εμπόριο της Ευρώπης με την Άπω Ανατολή, μονοπωλούν την γνώση που έχουν παράξει μάζες επιστημόνων και μη.
Αυτή την ιδιωτικοποίηση δεν την είχε φανταστεί ποτέ ο Μαρξ (πως θα μπορούσε άλλωστε;). Κι όμως, αυτή η ιδιωτικοποίηση βρίσκεται σήμερα στο κέντρο της διανομής του παγκόσμιου εισοδήματος. Ένα iPhone παράγεται στην Κίνα από την Ταϊβανέζικη Foxconn, στα εργοστάσια της οποίας εργάζονται χιλιάδες κινέζοι υπό οικτρές συνθήκες. Η Foxconn χρεώνει την Apple περί τα 80 δολάρια για κάθε συσκευή, την οποία μετά πουλάει η Apple για 700 δολάρια. Να το πω απλά: Ο ίδιος ο Μαρξ θα κατέληγε ότι η ανάλυσή του δεν αρκεί για να εξηγήσει τι γίνεται.
Ο καπιταλισμός που μελετούσε ο Μαρξ είχε ως κύριο πρωταγωνιστή έναν επιχειρηματία-ιδιοκτήτη που επένδυε δανεικά χρήματα στο εργοστάσιο και παρακρατούσε ό,τ κέρδη ένιωθε ότι μπορούσε να αφαιρέσει από τις επενδύσεις της επόμενης χρονιάς. Σήμερα, ο επιχειρηματίας είναι ένας απλός manager που «τρέχει» την επιχείρηση ουσιαστικά για λογαριασμό τραπεζών οι οποίες με την σειρά τους διοικούνται από managers (στους οποίους δεν ανήκουν οι τράπεζες). Σε αυτή την νέα καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, η βασική πηγή πλούτου δεν είναι απλώς η υπεραξία που παράγουν οι προλετάριοι, αλλά οι υπερμισθοί των managers. Μισθοί ασύλληπτα υπεράνω του όποιου μεγέθους θα αντανακλούσε την «παραγωγικότητά» τους. Υπερμισθοί που διαχέονται προς τα κάτω, στα χαμηλότερα κλιμάκια του λεγόμενου middle management, έτσι ώστε να επιβάλλεται ένα καθεστώς «συνενοχής» μεταξύ κατεργαραίων διαφορετικού βεληνεκούς.
Αν ζούσε ο Κάρολος σήμερα, αυτή την διαδικασία θα μελετούσε. Το πως η υπεραξία παράγεται όλο και πιο πολύ στην Κίνα, στην Αφρική, στην Ινδία, ενώ στην Δύση όλοι, όχι βέβαια στον ίδιο βαθμό, εισπράττουν υπερμισθούς – δηλαδή μισθούς που, στην γλώσσα του Μαρξ, ξεπερνούν κατά πολύ την αξία της εργασίας-δραστηριότητάς τους.
Οι εγχώριοι Μαρξιστές
Όταν γύρισα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το 2000, η πρώτη μου απογοήτευση ήρθε από τους αυτο-προσδιοριζόμενους ως μαρξιστές φοιτητές μου. Θυμάμαι ατέλειωτες συζητήσεις, που με γέμιζαν απόγνωση, για τα λεγόμενα «εργασιακά δικαιώματα» που, εκείνοι έλεγαν ότι, πρέπει να τους «εξασφαλίζουν» τα πτυχία τους. Τους έλεγα: «Βρε παιδιά, μαρξιστές άνθρωποι είσαστε. Πως είναι δυνατόν να πιστεύετε ότι το Πανεπιστήμιο μπορεί ΚΑΙ να προσφέρει μαζική και δωρεάν παιδεία ΚΑΙ να σας εξασφαλίσει «εργασιακά δικαιώματα». Αν μπορούσε, αυτό δεν θα σήμαινε ότι ο Μαρξ έλεγε ανοησίες όταν ισχυριζόταν πως ο καπιταλισμός δεν μπορεί να ξεπεράσει τις αντιφάσεις του, να εκπολιτιστεί, χωρίς να καταργηθεί το μονοπώλιο των λίγων επί των μέσων παραγωγής;» Μόνος μου τα έλεγα, μόνος μου τα άκουγα.
Η τραγωδία της πλειοψηφίας των συμπατριωτών μας που δηλώνουν μαρξιστές είναι διττή: Από την μία, απέχουν πολύ από την ποιότητα, το ύφος και το ήθος της σκέψης του Μαρξ. Από την άλλη, απέχουν ακόμα περισσότερο από τα ζητήματα που θα απασχολούσαν τον Μαρξ σήμερα, και τα συμπεράσματα που θα έβγαζε.
Ως προς το πρώτο, τον τρόπο με τον οποίο παρερμηνεύουν τον Μαρξ του 19ου αιώνα, είναι ξεκάθαρο ότι οι έλληνες μαρξιστές δεν μοιράζονται με τον «γκουρού» τους το δέος που εκείνος ένιωθε μπροστά στα επιτεύγματα του καπιταλισμού. Επικεντρώνονται στα αρνητικά, μεμψιμοιρώντας, και στρεφόμενοι εναντίον εκείνων που ο Μαρξ θα θεωρούσε θείον δώρον: την παγκοσμιοποίηση, το Διαδίκτυο, τις νέες τεχνολογίες, την τάση του καπιταλισμού να καταστρέφει τις σεμνοτυφίες, την συντήρηση, το παλιό, την υποκρισία. Παράλληλα, αποτυγχάνουν να συλλάβουν την πραγματική κακοήθεια του καπιταλισμού που δεν έχει τίποτα να κάνει με την «αδικία» και την «ανισότητα» αλλά που, σύμφωνα με τον Μαρξ, προκύπτει από τον ανορθολογισμό που γεννά η ιδιωτική εκμετάλλευση συλλογικά παραχθέντων αγαθών (κεφαλαιουχικών και καταναλωτικών).
Ως προς το δεύτερο, τώρα, την αδυναμία τους να σκεφτούν αυτά που θα σκεφτόταν ο Μαρξ σήμερα (εν όψει των νέων δεδομένων), εδώ η κατάσταση φέρνει δάκρυα στα μάτια. Έχετε ακούσει κάποιο από τα κόμματα της Αριστεράς να νοιάζεται για τον τρόπο με τον οποίο η Δύση, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, καρπούται την υπεραξία που παράγει ο ‘Νότος’, μετατρέποντάς την σε υπερμισθούς; Ακούσατε ποτέ να εκφέρεται, από την Αριστερά, μια ανάλυση της μετά το 2008 ελληνικής κατάστασης όπου να τίθεται επί τάπητος η ανικανότητα της χώρας τόσο να παράγει (παραδοσιακή κατά Μαρξ) υπεραξία όσο και να καρπούται υπερμισθούς; Όχι, δεν ακούσατε.
Αυτό που ακούσατε, ουσιαστικά, είναι η απαίτηση οι έλληνες εργαζόμενοι να εισπράττουν κι αυτοί υπερμισθούς - μιας και η βιομηχανία μας δεν παράγει αρκετή υπεραξία από την οποία να διεκδικήσουν ένα μέρος. Αυτό που ακούσατε είναι καταγγελίες περί της αδικίας των Μνημονίων και περί της όλο και μεγαλύτερης απόσπασης υπεραξίας των εργαζόμενων (όταν αυτή δεν υφίσταται πλέον). Όσο δε για το τι πρέπει να γίνει, μεγάλο μέρος της Αριστεράς απαντά: Επιστροφή στην αυτάρκεια. Έξοδο από το ευρώ. Έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τέλος στην παγκοσμιοποίηση. Τείχη γύρω από την χώρα που να εμποδίζουν τις εισαγωγές.
Ερωτώ λοιπόν: Με πόσες στροφές νομίζετε ότι περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του ο Μαρξ στον τάφο του στο Highgate όταν «ακούει» τους έλληνες μαρξιστές να λένε τέτοια πράγματα; Η δική μου εκτίμηση είναι: με περίπου 12000rpm!
Επίλογος
Με αυτό το άρθρο κλείνει ένας κύκλος. Ένας κύκλος που προσπάθησε να αναδείξει την ιδεολογική ασυνέπεια και των τριών μεγάλων ιδεολογικών ρευμάτων που κυριαρχούν στην πολιτική σφαίρα, και τα οποία θα κονταροκτυπηθούν (με διαφορετικά κομματικά περιτυλίγματα) στις επικείμενες εκλογές. Είδαμε ελευθεριάζοντες που υποστηρίζουν την μεγαλύτερη και πιο τοξική κρατική παρέμβαση στην ιδιωτική οικονομία (τα δάνεια των Μνημονίων). Γνωρίσαμε Κευνσιανούς που υποστηρίζουν ότι, εν καιρώ βαθιά ύφεσης, η ανάπτυξη θα έρθει μειώνοντας δημόσιες δαπάνες και μισθούς. Καταλήξαμε σε Μαρξιστές που, ουσιαστικά, υπερασπίζονται το δικαίωμα των ελλήνων εργαζόμενων να ζουν ως ραντιέρηδες (εισοδηματίες), ξεζουμώντας την υπεραξία «άλλων» τριτοκοσμικών, ξένων.
Στόχος μου, επαναλαμβάνω, δεν ήταν να επιχειρηματολογήσω υπέρ της ιδεολογικής και θεωρητικής καθαρότητας. Προσωπικά μιλώντας (επειδή, εδώ στο τέλος, δεν με πειράζει να δηλώσω την δική μου ταυτότητα), κατανοώ τον καπιταλισμό διαβάζοντας Μαρξ (και συγκεκριμένα τον Πρόλογο στην Εισαγωγή στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας ΚΑΙ την 18η Brumiere του Louis Bonaparte), Keynes (όχι τόσο την Γενική Θεωρία αλλά τα αριστουργηματά του World Economic Outlook, The Economic Consequences of the Peace και το Treatise on Money) και Hayek (Economics and Knowledge). Όχι, στόχος μου ήταν να καταδείξω πως, στην Ελλάδα, μια από τις εκφάνσεις (και αιτίες) της Κρίσης είναι ότι τα κυρίαρχα ιδεολογικά ρεύματα δεν είναι καν ειλικρινή με τον εαυτό τους.

ΑΛΗΘΕΙΕΣ

ΠΑΛΙΟ ΣΧΟΛΙΚΟ

ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΕΚΛΟΓΕΣ

ΔΕΛΛΑΤΟΛΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ (ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΠΟΝΤΙΚΙ)

Μαυρογιαλούροι ξανά...

Σαν να μην έχει συμβεί τίποτα!
Σαν να μην έχουν πάρει χαμπάρι ότι συγκεκριμένες πολιτικές συμπεριφορές και πρακτικές έχουν φέρει την κοινωνία σε απόγνωση και σε αδιέξοδο.
Σαν να μην έχουν καταλάβει ότι η αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος έχει φτάσει στα Τάρταρα.
Σαν να μην έχουν αντιληφθεί πως η περίοδος που οι πολιτικοί έλεγαν ό,τι μπούρδα τους κατέβαινε στο κεφάλι, ό,τι υπόσχεση μπορούσε να τους δώσει ψήφους και να τους διατηρήσει στην καρέκλα, έχει τελειώσει. Το έργο έχει παιχτεί πολλές φορές και είχε και κακό τέλος.
Σαν να μην έχουν αφουγκραστεί – ή στοιχειωδώς αντιληφθεί – ότι η κοινωνία δεν γουστάρει άλλο Μαυρογιαλούρους που τάζουν πράγματα που δεν θα γίνουν, στήνουν σικέ προεκλογικούς καυγάδες για να τσιμπήσουν (πάλι) την ψήφο και μετά… μην τον είδατε τον Παναή.
Κι όμως, όσα συμβαίνουν στην πολιτική σκηνή αυτές τις μέρες μάς δείχνουν ότι επαναλαμβάνεται η ίδια κακόγουστη πλέον κατάσταση με όσα παραπάνω διαπιστώσαμε.
Πονηριές για προεκλογικές προσλήψεις.
Νομοσχέδια που κρύβουν εξυπηρετήσεις των διαπλεκομένων.
Αλαλούμ, ασυνεννοησία και αλλαγές στο νομοσχέδιο για τα ταξί.
Υποσχέσεις ότι θα καταργήσουν τα χαράτσια (προεκλογικά, βεβαίως βεβαίως).
Εξαγγελίες για το πρόβλημα των παράνομων μεταναστών, χωρίς σχέδιο και για προεκλογικούς λόγους.
Διαβεβαιώσεις ότι θα επαναδιαπραγματευτούν το μνημόνιο (μετεκλογικά, βεβαίως βεβαίως).
Και όλα αυτά για να αρπάξουν την ψήφο και μετά βλέπουμε.
Φυσικά, σε αυτές τις πρακτικές δεν προχωρούν όλα τα κόμματα, αλλά κυρίως τα δύο, τα λεγόμενα μεγάλα.
Τα άλλα διαμαρτύρονται – και σωστά – για όλα όσα αναφέρω, και εισπράττουν τη στήριξη – τουλάχιστον αυτό διαπιστώνει κανείς όταν έρχεται σε επαφή με τον κόσμο –, ενώ θα περιμένουμε να δούμε πριν από τις εκλογές τις συγκεκριμένες προτάσεις τους, για το πώς θα ξεπεραστεί η κρίση.
Όσον αφορά στους άλλους, που εξακολουθούν να θέλουν ανερυθρίαστα να κοροϊδεύουν τον κόσμο, τους ταιριάζει αυτό που λένε: Μασάει η κατσίκα ταραμά; Δεν μασάει. Και μακάρι να το... αποδείξει στις κάλπες

ΣΟΙΜΠΛΕ

ΒΑΡΟΥΧΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

Μετά τους Δεσμευμένους Ελευθεριάζοντες και τους Συνθηκολογημένους Κευνσιανούς (βλ. εδώ για το Μέρος Β), σήμερα ήρθε η σειρά των εγχώριων μαρξιστών που, κατά την ταπεινή μου γνώμη, θα έκαναν τον Καρλ Μαρξ να βγει από τα ρούχα του – ακριβώς όπως οι Δεσμευμένοι Ελευθεριάζοντες θα εκνεύριζαν τον γκουρού τους Friedrich von Hayek, και οι Συνθηκολογημένοι Κευνσιανοί τον John Maynard Keynes.
Πριν προχωρήσω, επιτρέψτε μου να θυμίσω τον σκοπό αυτών των τριών άρθρων: Να εξετάσουν κατά πόσον οι έλληνες διαμορφωτές της κοινής γνώμης (πολιτικοί, επιστήμονες, σχολιαστές) είναι συνεπείς με τις αρχές, και την ιδεολογία, που οι ίδιοι δηλώνουν ότι έχουν. Στόχος μου δεν είναι να αμφισβητήσω τον νεοφιλελευθερισμό, τον Κευνσιανισμό ή, σήμερα, τον Μαρξισμό. Στόχος μου είναι να καταδείξω τον τρόπο με τον οποίο οι κυρίαρχοι εκπρόσωποι, στην Ελλάδα, αυτών των τριών ιδεολογικών ρευμάτων πέφτουν σε αντιφάσεις με αυτά που οι ίδιοι λένε ότι πιστεύουν. Πολλοί μου λέτε: Και γιατί πρέπει κάποιος σώνει και καλά πρέπει να είναι «πιστός» στο ιδεολόγημά του; Γιατί να μην μπορεί κάποιος να δηλώνει επηρεασμένος από τον Hayek αλλά και να δέχεται κάποια από τα επιχειρήματα του Keynes, ή και του Μαρξ ακόμα, παρόλο που ο Hayek τα απέρριπτε; Συμφωνώ απόλυτα. Όμως, σε αυτή την περίπτωση πρέπει να απαιτήσουμε το εξής: Να μας εξηγήσουν επακριβώς σε ποιο σημείο της ανάλυσης του «γκουρού» τους διαφωνούν με αυτόν, τι αντιπροτείνουν οι ίδιοι, και με ποιο τρόπο εντάσσουν στην ιδεολογία τους τα επιχειρήματα της «άλλης» πλευράς. Από την ποιότητα αυτής της απάντησης εμείς, το «κοινό» τους, θα μπορέσουμε να κρίνουμε το κατά πόσον επρόκειτο για πραγματικά συνεκτική συνθετική σκέψη (που απαιτούν τα νέα δεδομένα και η νέα τους ανάλυση) ή για απλή ασυνέπεια (που επιβάλει το συμφέρον τους στην σημερινή συγκυρία). Ιδίως τώρα που πλησιάζουν εκλογές, εμείς οι εκλογείς έχουμε υποχρέωση να θέτουμε τέτοια αμείλικτα ερωτήματα σε εκείνους που θέλουν να μας εκπροσωπήσουν.
Η συνεισφορά του Μαρξ
Πριν καλά-καλά αναδυθεί ο σύγχρονος καπιταλισμός, ο Μαρξ είχε διαισθανθεί το μεγαλείο αλλά και τις αντιφάσεις του. To 1848 έγραφε ότι η αστική τάξη «έχει επιτύχει θαύματα πολύ σημαντικότερα από τις Αιγυπτιακές Πυραμίδες, τα Ρωμαϊκά Υδραγωγεία, τις Γοτθικές Μητροπόλεις.» «Δημιούργησε παραγωγικές δυνάμεις πιο γιγάντιες, πιο κολοσσιαίες από εκείνες που είχαν δημιουργήσει όλες οι προηγούμενες γενιές μαζί.» Ο καπιταλισμός «δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να γεννά συνεχείς τεχνολογικές επαναστάσεις ανατρέποντας όχι μόνο τις παραγωγικές δυνάμεις αλλά και τις κοινωνικές σχέσεις.» Φανταστείτε τι διθύραμβους θα έγραφε σήμερα για το Διαδίκτυο, τις νέες τεχνολογίες, και τον τρόπο με τον οποίο όλα αυτά καταστρέφουν το παλιό και φέρνουν το νέο.
Όταν ο Μαρξ έγραφε την φράση «όλες οι κατεστημένες εθνικές βιομηχανίες έχουν καταρρεύσει, ή καταρρέουν καθημερινά», δεν θρηνούσε για αυτές: χαιρέτιζε την κατάρρευσή τους! Όταν προσέθετε την συναφή φράση πως «στην θέση των παλαιών επιθυμιών, που ικανοποιεί η εγχώρια παραγωγή μιας χώρας, δημιουργούνται νέες επιθυμίες για τα προϊόντα χωρών μακρινών και κλιμάτων εξωτικών», όχι μόνο προέβλεπε πως στο Λονδίνο σήμερα ο μέσος Άγγλος θα καταναλώνει ελαιόλαδο και θα αγοράζει μάνγκο, αλλά και επικροτούσε την παγκοσμιοποίηση αυτή.
Το γεγονός ότι διέκρινε ότι αυτό το θαύμα του καπιταλισμού ερχόταν «πακέτο» με μια σκοτεινή πλευρά, σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί τον θαυμασμό του Μαρξ για τα επιτεύγματά του. Αντίθετα, ο Μαρξ θέλει διακαώς να κρατήσει τα «καλά» του καπιταλισμού, να τον προστατέψει από τους καταστροφείς του (είτε αυτοί είναι αριστοκράτες-ραντιέρηδες που μισούν την επιχειρηματικότητα είτε ρακένδυτοι Λουδίτες που φοβούνται το καινούργιο), αλλά βεβαίως και να ανατρέψει τις αντιφάσεις του.
Ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουμε την αγωνία του Μαρξ, είναι να θυμηθούμε την νουβέλα της Mary Shelley που σκαρφίστηκε τον θρύλο του Dr Frankenstein. Ο ήρωας της Shelley, καλός κ’ αγαθός επιστήμονας, απλά ήθελε να νικήσει τον θάνατο. Όπως ο Προμηθέας μας δώρησε την φωτιά, έτσι κι εκείνος ήθελε, μέσα από την επιστημονική δίοδο, να μας δώσει την Αθανασία, να μας βοηθήσει να μην χρειαστεί ξανά να χάσουμε τους αγαπημένους μας. Όμως, η τεχνολογία τον πρόδωσε. Δημιούργησε ένα τέρας που, τελικά, τον σκότωσε. Αυτός είναι ο φόβος του Μαρξ για τον καπιταλισμό: δημιουργεί καταπληκτικές τεχνολογίες, οικοδομεί αφάνταστες παραγωγικές δυνατότητες, που υπόσχονται να μας απελευθερώσουν από τον ανόητο μόχθο (καθιστώντας μας όλους εν δυνάμει φιλόσοφους σε κάποια Αγορά, όπως της Αρχαίας Αθήνας των ονείρων του), αλλά, εν τέλει, αυτά τα ίδια τα μηχανήματα καταλήγουμε να τα υπηρετούμε όλοι, πλούσιοι και φτωχοί. Καπιταλιστές και προλετάριοι γινόμαστε σκλάβοι των μηχανών που έπρεπε να μας απελευθερώνουν. Του χρήματος που τα λαδώνει. Κι όχι μόνο γινόμαστε σκλάβοι τους, αλλά σκλάβοι που, περιοδικά, δεν έχουν καν το δικαίωμα να... δουλεύουν.
Αυτό είναι το δράμα του καπιταλισμού στα μάτια του Μαρξ. Ότι δημιουργεί ταυτόχρονα συγκλονιστικές δυνατότητες παραγωγής και απελευθέρωσης αλλά, παράλληλα, δημιουργεί και μορφές δυστυχίας που η ανθρωπότητα δεν έχει ξαναζήσει. Αυτά τα δύο, τον ανείπωτο πλούτο και την αβάσταχτη φτώχεια, τα δημιουργεί η ίδια ακριβώς διαδικασία. Το ερώτημα, λοιπόν, που έθεσε ο Μαρξ στον εαυτό του, και το οποίο προσπαθούσε να απαντήσει μέχρι την τελευταία του στιγμή, ήταν: Πώς μπορούμε να κρατήσουμε την δημιουργική δυναμική του καπιταλισμού, απεμπολώντας τις καταστροφικές (και μάλιστα αυτο-καταστροφικές) τάσεις του;
Ας δούμε όμως τώρα από που προκύπτει η πεποίθηση του Μαρξ για αυτή την τεράστια αντίφαση που θεωρεί ότι χαρακτηρίζει τον καπιταλισμό. Ο Μαρξ ξεκινά την ανάλυσή του με την εξής υπόθεση: Μόνο η ανθρώπινη εργασία δημιουργεί αξία. Οι μηχανές, η γη, το πετρέλαιο, είναι απλώς πρώτες ύλες. Χωρίς τον ανθρώπινο μόχθο, δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια στοίβα «υλικών». Άρα, η αξία του κάθε εμπορεύματος, π.χ. του κάθε κινητού, αντανακλά τον ανθρώπινο μόχθο που «σπαταλήθηκε» για την κατασκευή του. Για αυτό, μετά από λίγο καιρό, όταν η παραγωγή αυτοματοποιηθεί, οι ηλεκτρονικές συσκευές φτηναίνουν: επειδή αυξάνεται το ποσοστό συμμετοχής στην παραγωγή τους των άψυχων μηχανών και, παράλληλα, μειώνεται το ανάλογο ποσοστό συμμετοχής της ανθρώπινης εργασίας. Και η αξία της ανθρώπινης εργασίας από τι καθορίζεται;
Εδώ έγκειται η σημαντική αναλυτική συνεισφορά του Μαρξ: το ότι ξεκαθαρίζει την διπλή φύση της εργασίας. Η πρώτη «φύση» της εργασίας είναι εκείνη που αγοράζει ο εργοδότης καταβάλλοντας ένα μισθό – η εργασία-εμπόρευμα, με άλλα λόγια. Η αξία της εργασίας-εμπόρευμα μεταφράζεται, σε όρους χρήματος, στον μισθό. Υπάρχει όμως κι η δεύτερη φύση της εργασίας: η εργασία-δραστηριότητα, ή ο μόχθος, η σκέψη, η δημιουργικότητα, το ταλέντο του εργαζόμενου την ώρα που εργάζεται. Αυτή η δεύτερη μορφή εργασίας δεν είναι εμπόρευμα, δεν αγοράζεται. Είναι όμως «δημιουργική ενέργεια» που εμφυσά αξία στα προϊόντα της επιχείρησης.
Περιληπτικά, οι εργαζόμενοι ζουν πουλώντας την εργασία-εμπόρευμα τους με αντάλλαγμα τον μισθό που αντανακλά την πραγματική αξία αυτού του εμπορεύματος. Όμως, την ώρα της δουλειάς, οι εργαζόμενοι προσφέρουν στην επιχείρηση την εργασία-δραστηριότητα τους, η οποία προσδιορίζει την αξία των παραγόμενων από αυτούς προϊόντων. Για να είναι βιώσιμο το καπιταλιστικό σύστημα, λέει ο Μαρξ, η συνολική αξία της εργασίας-δραστηριότητας (δηλαδή των προϊόντων) πρέπει να υπερβαίνει την συνολική αξία της εργασίας-εμπόρευμα (δηλαδή των μισθών). Αυτή η διαφορά ονομάζεται υπεραξία και παρακρατάται από τον εργοδότη. Με αυτά τα χρήματα, ο εργοδότης αποπληρώνει τα δάνεια του στην τράπεζα και πληρώνει νοίκι στον ιδιοκτήτη του ακίνητου. Τα υπόλοιπα αποτελούν τα κέρδη του επιχειρηματία. Στον βαθμό όμως που ο επιχειρηματίας αντιμετωπίζει έντονο ανταγωνισμό, αναγκάζεται να τα επενδύσει σε νέα τεχνολογία για να μην μείνει πίσω σε σχέση με τον ανταγωνισμό, για να μην φαλιρίσει στο μέλλον (στην περίπτωση που οι ανταγωνιστές καταφέρουν, με νέες τεχνολογίες, να ρίξουν το κόστος τους κάτω από το δικό του). Έτσι, σύμφωνα με τον Μαρξ, τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι εργοδότες ζουν δύσκολα κάτω από το βάρος του ανταγωνισμού: οι εργαζόμενοι φυτοζωούν, εισπράττοντας την πενιχρή αξία της εργασίας-εμπορεύματός τους, ενώ κι οι εργοδότες αναγκάζονται να επενδύουν τα κέρδη τους σε νέα τεχνολογία, υπό τον φόβο ότι θα καταλήξουν κι αυτοί υπάλληλοι άλλων εργοδοτών (σε περίπτωση που οι ανταγωνιστές τους τους ξεπεράσουν σε παραγωγικότητα).

Και πού είναι το πρόβλημα; Το πρόβλημα σύμφωνα με τον Μαρξ έγκειται στο γεγονός ότι αυτή η κοινωνική οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας παραγάγει, με μαθηματική ακρίβεια, Κρίσεις. Για του λόγου το αληθές, να τι έγραφε επί λέξει: «Κρίσεις στην επιχειρηματική δραστηριότητα θέτουν υπό αίρεση, κάθε φορά και πιο απειλητικά, την ύπαρξη ολόκληρης της καπιταλιστικής κοινωνίας. Στην διάρκεια αυτών των κρίσεων, ανά καιρούς καταστρέφεται όχι μόνο ένα μέρος των παραχθέντων προϊόντων, αλλά και των παραγωγικών δυνάμεων που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν.» Πόσο πιο συγκεκριμένα μπορούσε να το πει ο άνθρωπος;
Το ερώτημα βέβαια τίθεται: Σε τι οφείλεται αυτή η περιοδική καταστροφή η οποία θυσιάζει στον Καιάδα της Ιστορίας ολόκληρες γενιές, όπως η σημερινή στην χώρα μας; Η απάντηση του Μαρξ ήταν η εξής:
Ας υποθέσουμε ότι ξεκινάμε με μία περίοδο «παχιών αγελάδων». Η οικονομία μεγεθύνεται, οι επενδύσεις καλά κρατούν, και οι εργοδότες επανεπενδύουν πρόθυμα τα κέρδη τους σε περισσότερα και καλύτερα μηχανήματα. Είναι η κατάσταση αυτή διατηρήσιμη; Ο Μαρξ κοίταξε αυτή τη ρόδινη εικόνα μιας μεγεθυνόμενης καπιταλιστικής οικονομίας και διέκρινε την αρχή μιας επικείμενης οικονομικής κρίσης. Καθώς η παραγωγή αυτοματοποιείται, κάθε μονάδα προϊόντος ενσωματώνει όλο και λιγότερη ανθρώπινη εργασία. Και καθώς η τελευταία είναι εκείνη που καθορίζει την αξία των εμπορευμάτων, η μείωση των αξιών, η πτώση των τιμών και η κατάρρευση των κερδών είναι απλά ζήτημα χρόνου. Κάποιες επιχειρήσεις, οι περισσότερο ευάλωτες, θα χρεοκοπήσουν προκαλώντας μία αρνητική αλυσιδωτή αντίδραση: οι πρώτοι εργάτες που θα μείνουν άνεργοι θα περικόψουν την κατανάλωσή τους και έτσι θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τα κέρδη κάποιων άλλων επιχειρήσεων οι οποίες θα αναγκαστούν τότε να απολύσουν περισσότερους εργαζόμενους κ.ο.κ. μέχρι η οικονομία να περιέλθει σε στασιμότητα οπότε τεράστιες ουρές ανέργων θα μαζεύονται έξω από τις πύλες εργοστασίων που υπολειτουργούν (ή, ακόμα χειρότερα, που έχουν κλείσει), ψάχνοντας απεγνωσμένα για δουλειά.
Σε κάποιο σημείο, η Ύφεση θα έχει βαθύνει τόσο πολύ, που όσες επιχειρήσεις έχουν επιβιώσει θα αρχίσουν να πηγαίνουν καλύτερα. Αυτό θα συμβεί διότι, με πολλούς από τους ανταγωνιστές τους να έχουν τεθεί εκτός αγοράς, θα απολαμβάνουν ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς. Παρά το ότι η πίτα θα έχει συρρικνωθεί, θα υπάρχουν πολύ λιγότερες επιχειρήσεις που θα ανταγωνίζονται για κάποιο κομμάτι, με αποτέλεσμα όσοι έχουν μείνει στο παιχνίδι να είναι σε θέση να αρπάξουν ένα μεγαλύτερο κομμάτι από την (εντούτοις συρρικνωμένη) πίτα. Επιπρόσθετα, μέσω της δημιουργίας τεράστιων ποσοτήτων ανενεργού κεφαλαίου και εργασίας, οι τιμές των οποίων θα πέσουν κάτω από τις αξίες τους, η Ύφεση θα μειώσει τα κόστη των επιχειρήσεων. Με απλά λόγια, κατά τη διάρκεια της Ύφεσης, οι επιχειρήσεις που θα έχουν επιβιώσει θα είναι σε θέση να αγοράσουν πρώτες ύλες, ηλεκτρονικό εξοπλισμό και μηχανήματα, για ένα κομμάτι ψωμί. Όσον αφορά στους εργάτες, απεγνωσμένοι καθώς θα είναι για δουλειά, θα εργαστούν για χαμηλότερους μισθούς και – ακόμα και αν ο μισθός τους δεν μειωθεί – θα εργαστούν πολύ πιο σκληρά φοβούμενοι ότι μπορεί, με κάθε καπρίτσιο του εργοδότη, να πεταχτούν στον ανθρώπινο σωρό που περιμένει με αξιολύπητο τρόπο έξω από τις πύλες του εργοστασίου. Σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι, σύμφωνα με τον Μαρξ, οι οικονομικές κρίσεις είναι για τον καπιταλισμό ό,τι και η κόλαση για τον Χριστιανισμό: απολύτως αναγκαίες.
Σε αντίθεση όμως με την κόλαση, μία οικονομική κρίση δεν είναι μόνιμη. Προσπαθώντας να επαυξήσουν την κυριαρχία τους στην αγορά, οι επιχειρήσεις που έχουν επιβιώσει αρχίζουν να επεκτείνονται μέσα στην ύφεση. Καθώς επεκτείνονται (π.χ. προσλαμβάνοντας περισσότερους εργάτες), ξεκινούν μία άλλη αλυσιδωτή αντίδραση, αυτή τη φορά θετική, η οποία αυξάνει το προϊόν, την απασχόληση και τελικά τη συσσώρευση κεφαλαίου. Η οικονομία βγαίνει από την ύφεση και εισέρχεται σε μία περίοδο μεγέθυνσης. Και πάλι όμως, η άνοδος εμπεριέχει τον σπόρο της επόμενης ύφεσης. Και ούτω καθ’ εξής.
Προσέξατε ότι ο οικονομικός κύκλος που μόλις περιέγραψα «παράχθηκε» χωρίς την παραμικρή μνεία στο χρήμα και τον χρηματοπιστωτικό, ή τραπεζικό, τομέα; Όταν στο μείγμα προστίθεται ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ο κύκλος γίνεται πιο ασταθής και ένας νέος, πρωτοφανής συστημικός κίνδυνος εμφανίζεται στον ορίζοντα: ο κίνδυνος μιας καταστροφικής πτώσης (τύπου 1929 ή 2008) σε αντίθεση με μια βαθμιαία και παροδική ύφεση.
Τέλος, τι πρέπει να γίνει για να κρατήσουμε τα «καλά» του καπιταλισμού και να απεμπολήσουμε τα αρνητικά του; Η απάντηση του Μαρξ, απλή: να ξεριζωθεί η ρίζα του «κακού» χωρίς να αγγιχτεί η τεχνολογία που μας χάρισε ο καπιταλισμός. Και πως μπορεί να γίνει αυτό; Να καταργηθεί ο διαχωρισμός μεταξύ εκείνων που εργάζονται χωρίς να είναι ιδιοκτήτες της επιχείρησης και των άλλων που δεν εργάζονται αλλά είναι οι μεγαλομέτοχοί της. Μόνο έτσι, υποστήριζε ο Μαρξ, θα διατηρήσουμε την βιομηχανική επανάσταση χωρίς τον ανορθολογισμό των Κρίσεων που γεννά, αναπόφευκτα, η μονοπώληση, από τους λίγους, των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων επί του προϊόντος που παράγουν οι πολλοί.

Του ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΡΟΥΧΑΚΗ

Καθώς οι εκλογές πλησιάζουν, το καθήκον μας είναι ένα: να βάλουμε στο μικροσκόπιο όσους θέλουν να μας κυβερνήσουν. Προφανώς πρέπει να σκύψουμε προσεκτικά πάνω από τις διακηρύξεις τους για το τι θα κάνουν την «επόμενη μέρα». Επειδή όμως έχουμε κάθε λόγο να μην βασιζόμαστε απόλυτα στις διακηρύξεις τους αυτές, καλό είναι να βρούμε καινοτόμους τρόπους να τους κρίνουμε. Μία ιδέα είναι να μελετήσουμε πόσο συνεπείς είναι οι διακηρύξεις τους με την ιδεολογία που οι ίδιοι λένε ότι τους βοηθά να κατανοήσουν τον κόσμο ώστε να τον «αλλάξουν» (για να μην πω να του «αλλάξουν τα φώτα» και θεωρηθώ κυνικός). Το λέω αυτό επειδή το πόσο συνεπείς είναι με την ιδεολογία που οι ίδιοι διάλεξαν είναι ένας καλός μπούσουλας για να καταλάβουμε πόσο συνεπείς θα είναι με τις διακηρύξεις τους.
Τρεις είναι οι βασικοί ιδεολογικοί άξονες στους οποίους στηρίζονται μια σειρά από κόμματα που ζητούν την ψήφο μας: (Α) Οι ευθεριάζοντες-νεοφιλελεύθεροι που εναποθέτουν την πίστη τους στην «επιστροφή» σε μια ανόθευτη αγοραία οικονομία όπου το κράτος συρρικνώνεται και οι μειώσεις μισθών και τιμών οδηγούν στην έξοδο από την Κρίση. (Β) Οι Κεϋνσιανοί που, παραδοσιακά, υποστήριζαν ότι έξοδος από την Κρίση δεν γίνεται χωρίς ένα κράτος το οποίο παρεμβαίνει δραστικά για να ρυθμίζει την συνολική ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών. Και (Γ) τους Μαρξιστές που θεωρούν ότι ούτε το Κράτος ούτε και η αγορά δύναται να εκπολιτίσει και να «ρυθμίσει» ένα εξ κατασκευής απολίτιστο, χαοτικό και αναποτελεσματικό σύστημα (τον καπιταλισμό). Όλα τα κόμματα που σε λίγο θα αρχίσουν να μας βομβαρδίζουν με προπαγανδιστικό «υλικό» εμπίπτουν σε ένα από αυτά τα τρία ιδεολογικά ρεύματα. ΝΔ και ΠΑΣΟΚ κινούνται λίγο-πολύ στον άξονα Β (με τις μεταξύ τους διαφωνίες να έχουν περιοριστεί στην σφαίρα των πολιτιστικών, ιστορικών και προσωπικών διαφορών). Η Αριστερά, όπως είναι λογικό, τοποθετείται στον άξονα (Γ). Τέλος, κόμματα όπως η Δράση και η Δημοκρατική Συμμαχία προσπαθούν να αρθρώσουν ιδεολογικό λόγο εκπορευόμενο από τον άξονα (Α). Έχει ενδιαφέρον να δούμε πόσο συνεπείς είναι όλοι τους με τον ιδεολογικό άξονα που επέλεξαν.
Την αρχή αυτού του «ελέγχου συνέπειας» τριών πολιτικών χώρων την έκανα σε προηγούμενο άρθρο με τίτλο «Δεσμευμένοι Ελευθεριάζοντες», αναφερόμενος σε εγχώριους πολιτικούς, αλλά και γενικότερα διαμορφωτές της κοινής γνώμης οι οποίοι δηλώνουν επηρεασμένοι από ριζοσπάστες του νεοφιλελευθερισμού, π.χ. τον αυστριακό Friedrich von Hayek [βλ. άξονα (Α) την προηγούμενη παράγραφο]. Η κριτική που τους άσκησα ήταν ότι, την στιγμή που αρχίζουν να μιλούν για Μνημόνια και Δανειακές, για κάποιον περίεργο λόγο, παύουν να είναι συνεπείς με την ιδεολογία και την θεώρηση που οι ίδιοι λένε ότι ασπάζονται. Σήμερα ήρθε η σειρά των «Συνθηκολογημένων Κεϋνσιανών» - πρόκειται για τον όρο που αποφάσισα να χρησιμοποιήσω για να αναφερθώ σε πολιτικούς, συναδέλφους και εν γένει σχολιαστές, οι οποίοι θεωρούν μεν τους εαυτούς τους οπαδούς του Keynes αλλά των οποίων οι τοποθετήσεις ως προς τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη σήμερα θα έκαναν, πιστεύω, τον φλεγματικό Βρετανό να φρίξει.
Η συνεισφορά του Keynes
Στις δύσκολες μέρες του Μεσοπολέμου, τότε που η Κρίση θέριζε και παράλληλα έσπερνε τις θύελλες που ακολούθησαν την επόμενη δεκαετία, ένας οικονομολόγος στάθηκε όρθιος, αποτίναξε από πάνω του τα ιδεολογήματα που είχε κληρονομήσει από τους δασκάλους του, και προσπάθησε να εξηγήσει κάτι που είχε ξαφνιάσει τόσο τον ίδιο όσο και τους δασκάλους του: το γεγονός ότι όσο και να έπεφταν οι μισθοί, όσο και να μειωνόταν το επιτόκιο, όσο και να συρρικνώνονταν οι δημόσιες δαπάνες, η απασχόληση, οι επενδύσεις, η οικονομική δραστηριότητα, τα ελλείμματα δεν έλεγαν να βελτιωθούν. Όσο περισσότερο ήταν διατεθειμένοι να δουλέψουν για ψίχουλα οι εργαζόμενοι, τόσο πιο έντονα διστακτικοί γίνονταν οι εργοδότες να τους προσλάβουν. Όσο πιο χαμηλό το επιτόκιο, τόσο πιο πολύ απέφευγαν οι εργοστασιάρχες να δανειστούν ώστε να επενδύσουν σε νέα προϊόντα, νέα μηχανήματα, νέους ιμάντες παραγωγής. Ο καιρός πέρναγε, οι μισθοί έπεφταν, το επίσημο επιτόκιο κατέρρεε, τα περιουσιακά στοιχεία εξανεμίζονταν, αλλά οι «αγορές» αρνιόντουσαν πεισματικά να ανακάμψουν: οι επενδύσεις που θα έλκυε η ραγδαία πτώση του εργασιακού κόστους και του κόστους δανεισμού απλά δεν ερχόντουσαν.
Επρόκειτο για πραγματικό μυστήριο. Στην λαϊκή αγορά, όταν δεν πουλιέται ένα λαχανικό ή φρούτο, ο πωλητής κάποια στιγμή ρίχνει την τιμή του, συνήθως γύρω στο μεσημέρι, κι εφόσον την ρίξει αρκετά η πραμάτεια του πουλιέται. Το ίδιο και με τα αυτοκίνητα, τα σπίτια, τα αεροπλάνα: η μείωση της τιμής τους προσελκύει αγοραστές. Γιατί δεν συνέβαινε στην περίοδο της Μεγάλης Ύφεσης του Μεσοπολέμου κάτι ανάλογο με το αγαθό «εργασία»; Γιατί η ραγδαία πτώση της «τιμής» του δεν οδηγούσε στην αύξηση της ζητούμενης «ποσότητας» (δηλαδή των θέσεων εργασίας, της απασχόλησης); Αυτό το μυστήριο ανέλαβε να κατανοήσει, και κατόπιν να μας εξηγήσει, ο Keynes. Πως; Με μία απλή υπόθεση: ότι αυτό που ισχύει στις λαϊκές αγορές, στην αγορά αυτοκινήτων και στερεοφωνικών δεν ισχύει σε δύο «τζαναμπέτικες», «δύστροπες» αγορές – στην αγορά εργασίας και στην αγορά χρήματος. Σε όλες τις άλλες αγορές, όταν η τιμή πέφτει οι πωλήσεις αυξάνονται. Σε περίοδο Κρίσης όμως, έλεγε ο Keynes, σε αυτές τις δύο αγορές, όταν η οικονομία μπει στην δίνη της Ύφεσης, η μείωση της «τιμής» δεν συνεπάγεται αύξηση των «πωλήσεων». Στις αγορές εργασίας και χρήματος, σε περιόδους που ολόκληρη η οικονομία φθίνει, η μείωση των «τιμών», δηλαδή του μισθού και του επιτοκίου, μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει σε μείωση των «πωλήσεων», δηλαδή της απασχόλησης και των επενδύσεων.
Με αυτή την σκέψη, ο Keynes εισήγαγε στην οικονομική επιστήμη την ιδέα ότι αλλιώς λειτουργεί «κατ’ ιδίαν» μια αγορά προϊόντων και υπηρεσιών και αλλιώς λειτουργούν όλες οι αγορές μαζί. Ότι οι κανόνες που διέπουν το «επί μέρους» (π.χ. την αγορά υπολογιστών) δεν ισχύουν για το «όλον» (για την οικονομία στο σύνολό της). Από τότε, από την έκδοση της Γενικής Θεωρίας του (το 1936), αρχίζει ο διαχωρισμός μεταξύ μικροοικονομικής (η μελέτη των «επί μέρους») και της μακροοικονομικής (η μελέτη της οικονομίας ως ένα «οργανικό σύνολο», με έμφαση στις «προβληματικές» αγορές της εργασίας και του χρήματος). Με άλλα λόγια, ο Keynes ισχυρίστηκε,  με πολλή πειθώ, ότι στην οικονομία υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ του «μικρού» και του «μεγάλου», μεταξύ των κανόνων που διέπουν μια επιχείρηση ή έναν κλάδο κι εκείνων που διέπουν μια μακρο-οικονομία. Ήταν κάτι αντίστοιχο με εκείνο που είχε συμβεί πριν μερικά χρόνια στον χώρο της Φυσικής, όπου επιστήμονες όπως ο Neils Bohr είχαν αποδείξει πως οι κανόνες που ισχύουν στον μικρόκοσμο, στο επίπεδο των κβάντων, δεν ισχύουν επ’ ουδενί στις διαστάσεις που μπορούμε να αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας.
Το Μέγα Έλλειμμα εν καιρώ Κρίσης, κατά Keynes
Από τα πιο πάνω κρατάμε ένα: Για τον Keynes, η αρχή της κατανόησης του τι συμβαίνει εν μέσω Κρίσης είναι το να κατανοήσουμε πως, με το που ξεσπά η Κρίση, η μείωση των μισθών δεν αυξάνει την απασχόληση αλλά, αντίθετα, ενισχύει την ανεργία. Παράλληλα, η μείωση των επιτοκίων αποτυγχάνει στο να προσελκύσει επενδυτές στην πραγματική οικονομία. Ακόμα χειρότερα, όσο ζει και βασιλεύει η Ύφεση, έλεγε ο Keynes, τόσο η απασχόληση όσο και οι επενδύσεις θα υποχωρούν με κάθε συζήτηση για περαιτέρω μείωση μισθών, συντάξεων αλλά και επιτοκίων. Πριν εξηγήσω το επιχείρημά του, να πω ότι ο Keynes ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός στο να τονίζει πως τα παραπάνω ισχύουν μόνο στην περίοδο της Κρίσης. Εν πολλοίς δεν πίστευε στην συμμετρία. Άλλα ίσχυαν στους καιρούς των παχιών κι άλλα στους καιρούς των ισχνών αγελάδων. Στις καλές εποχές, η μείωση των επιτοκίων πράγματι ενισχύει τις επενδύσεις και η μείωση των πραγματικών μισθών μπορεί να παίζει κι αυτή θετικό ρόλο στην αγορά εργασίας. Όχι όμως αφότου έχει ξεσπάσει η Κρίση.
Τι σημαίνει Κρίση; Σημαίνει ότι, αρχικά, κάποιοι ανακαλύπτουν ότι δεν μπορούν να αποπληρώσουν τα χρέη τους (π.χ. τα στεγαστικά τους δάνεια, τις κάρτες τους, τα ομόλογα τους). Καθώς τα χρέη αυτά «σκάνε», αρχίζει μια καταστροφική ακολουθία καθώς σπάει σταδιακά η αλυσίδα της «πίστης». Ο Γιώργος δεν δίνει αυτά που χρωστά στην Μαρία, η Μαρία καθυστερεί τις αποπληρωμές της στον Κώστα, ο Κώστας φοράει φέσι στον Δημήτρη, εκείνος στην Κατερίνα κ.ο.κ. Εάν κάποιοι από αυτούς, π.χ. ο Γιώργος, είναι εργοδότης και αναγκαστεί να απολύσει τον Μάκη, τότε ο Μάκης μειώνει δραστικά τις δαπάνες του και αργεί να πληρώσει το νοίκι. Κάπως έτσι ξεκινά η χιονοστιβάδα της Ύφεσης. Με το που αρχίζει, όλοι μειώνουν τις δαπάνες τους με σκοπό την μείωση των χρεών τους, με τραγικό όμως αποτέλεσμα τα χρέη να αυξάνονται! Ας δούμε σε τι οφείλεται, σύμφωνα με τον Keynes, αυτό το παράδοξο.
Είτε επειδή έχουν μειωμένα εισοδήματα, είτε επειδή προβλέπουν (σωστά) πως θα έρθουν τα χειρότερα, όλοι αποφασίζουν να κάνουν οικονομίες και, όσο το δυνατόν, να μειώσουν τα χρέη που έχουν (σε τράπεζες, ο ένας στον άλλον, κλπ). Το σινάφι μου, οι οικονομολόγοι, αναφέρονται σε αυτή την «φάση» ως «φάση απομόχλευσης» (deleveraging). Προσέξτε τώρα τι πιστεύει ο Keynes ότι είναι  σημασία αυτής της «φάσης απομόχλευσης»: ο ιδιωτικός τομέας στο σύνολό του, υπό καθεστώς πανικού, προσπαθεί να καλύψει τα ελλείμματά του, να πάψει να δανείζεται, να αποπληρώνει όσο μεγαλύτερο μέρος των δανείων του μπορεί. Αν τώρα προσθέσουμε σε αυτό το σκηνικό ένα δημόσιο τομέα, ένα κράτος, είναι προφανές ότι, στην περίοδο αυτής της Κρίσης, τα ελλείμματά του θα διογκώνονται. Γιατί; Επειδή η μείωση των εισοδημάτων των ιδιωτών μειώνει τους άμεσους φόρους ενώ η μείωση της κατανάλωσης μειώνει τους έμμεσους. Όσο αποτελεσματική και να είναι (ή να μην είναι) η Εφορία, η Ύφεση μειώνει τα φορολογικά έσοδα την ώρα που αυξάνονται πολλά από τα δημόσια έξοδα (π.χ. τα επιδόματα ανεργίας του ΟΑΕΔ). Αν τώρα, όσο φουντώνει η «φάση απομόχλευσης» των ιδιωτών (νοικοκυριών και επιχειρήσεων) έρθει και η κυβέρνηση να κάνει μεγάλες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες (για να μειώσει τα δικά της ελλείμματα), προσέξτε τι συμβαίνει: Οι συνολικές δαπάνες στην χώρα, το σύνολο των ιδιωτικών και των δημόσιων δαπανών, μειώνονται έντονα και απότομα. Με τι όμως, μας ρωτά ο Keynes, ισούται αυτό το σύνολο δαπανών (ιδιωτικών και δημοσίων); Μα με το εθνικό εισόδημα βέβαια, με το ΑΕΠ! Καθώς λοιπόν μειώνεται το ΑΕΠ, με ρυθμό που αντικατοπτρίζει τον ρυθμό μείωσης τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων δαπανών, μειώνονται τα εισοδήματα όλων (ιδιωτών αλλά και του κράτους). Όμως το βουνό χρέους που τους πλακώνει (τόσο τους ιδιώτες όσο και το κράτος), δεν μειώνεται αντίστοιχα. Άρα, τα χρέη ιδιωτών και δημοσίου μεγαλώνουν, τουλάχιστον ως ποσοστό των εισοδημάτων!
Επί της ουσίας, λοιπόν, το μάθημα που ήθελε να μας διδάξει ο Keynes ήταν ότι αυτό που είναι εύλογο για μια επιχείρηση, ένα νοικοκυριό, έναν κλάδο (δηλαδή ότι στις δύσκολες εποχές σφίγγεις το ζωνάρι για να μειώσεις τα έξοδα και τα χρέη σου), όταν εφαρμοστεί γενικά, τόσο από τους ιδιώτες όσο και από το κράτος, βαθαίνει την Ύφεση και εν τέλει αυξάνει (αντί να μειώσει) το Χρέος. Ο λόγος για αυτό το απαίσιο παράδοξο, έλεγε ο Keynes, είναι ότι, όσο ανθίζει η Κρίση, το μοναδικό έλλειμμα που διέπει τις ζωές μας και συντηρεί την Κρίση είναι το έλλειμμα ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών.  Δεν είναι ούτε το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού, ούτε το έλλειμμα στον ισολογισμό των επιχειρήσεων, ούτε το θεσμικό έλλειμμα (δυσλειτουργίες του κράτους), ούτε η διαφθορά, ούτε η Μαφία. Όλα αυτά είναι προβλήματα. Μεγάλα προβλήματα. Αλλά είναι προβλήματα που δεν θα αντιμετωπιστούν αν δεν βρεθεί πρώτα απάντηση στο Μέγα Έλλειμμα Ζήτησης.
Ο ρόλος των επιχειρήσεων, κατά Keynes
Την λύση θα την δώσουν οι επιχειρήσεις αυξάνοντας τις επενδύσεις τους, προσλαμβάνοντας εργαζόμενους, προχωρώντας τα σχέδιά τους για νέα προϊόντα και υπηρεσίες. Σε αυτό ο Keynes συμφωνούσε με τους συναδέλφους του. Διαφωνούσε όμως έντονα στο πως θα επιτευχθεί η βελτίωση του ελιχειρηματικού κλίματος. Του έλεγαν ότι οι επιχειρήσεις θα πράξουν το «καθήκον» τους με το που θα δουν τους μισθούς να μειώνονται, τα επιτόκια να πέφτουν, τις διαρθρωτικές αλλαγές να καταργούν τους φραγμούς που αντιμετωπίζει η επιχειρηματικότητα, το κράτος να μειώνει τις δαπάνες του ώστε να μην χρειάζεται να τους φορολογεί βάναυσα κλπ. (Ναι, σωστά το παρατηρήσατε – τίποτα το καινούργιο υπό το φως του ηλίου! Η ίδια συζήτηση γινόταν και τότε.) Η απάντησή του; Ανοησίες!
Και βέβαια οι επιχειρηματίες, έλεγε ο Keynes, προτιμούν να πληρώνουν χαμηλότερους μισθούς και επιτόκια, χαίρονται να βλέπουν το κράτος να μειώνει τα έξοδά του (και να τους ζητά λιγότερους φόρους), ποθούν διαρθρωτικές αλλαγές που τους λύνουν τα χέρια. Όλα αυτά σωστά. Εκτός θέματος όμως στον Καιρό της Κρίσης! Στην φάση της απομόχλευσης ιδιωτικού και δημόσιου τομέα (βλ. παραπάνω για τον ορισμό της απομόχλευσης), οι μειώσεις μισθών, επιτοκίων και δημόσιων δαπανών, αντί να εμφυσήσουν αισιοδοξία και έφεση προς τις επενδύσεις, κάνουν τους επιχειρηματίες ακόμα πιο απαισιόδοξους και επιρρεπείς στις απολύσεις, στην περαιτέρω μείωση των επενδύσεων, στην αποχώρηση ακόμα κι από την χώρα. Αυτό ήταν το ριζοσπαστικό επιχείρημα του Keynes, με το οποίο έμεινε στην ιστορία. Πως το υποστηρίζει;
Μπείτε στην θέση ενός επιχειρηματία, μας προκαλεί ο Keynes, που εν μέσω Μεγάλης Ύφεσης βλέπει μια ευκαιρία να επενδύσει σε κάποια νέα παραγωγική μονάδα με στόχο την παραγωγή νέου, καινοτόμου προϊόντος. Το βράδυ, στο κρεβάτι του, είναι άγρυπνος, ανήσυχος. Δεν ξέρει αν πράγματι πρέπει να προβεί στην επένδυση αυτή ή όχι. Τον τρώει η αγωνία και η αβεβαιότητα για το αν το νέο προϊόν, όταν και εάν παραχθεί π.χ. σε έξι μήνες, θα βρει αγοραστές. Ότι θα το θέλουν οι αγοραστές, το γνωρίζει. Αυτό που δεν γνωρίζει είναι εάν οι αγοραστές αυτοί σε έξι μήνες θα έχουν χρήματα (και διάθεση να τα ξοδέψουν) για να το αγοράσουν. Από τι εξαρτάται; Από το γενικό κλίμα, σκέφτεται. Και το γενικό κλίμα, από τι εξαρτάται; Από το εάν επιχειρηματίες όπως ο ίδιος θα αποφασίσουν να πάρουν ρίσκα σαν αυτό που εκείνος πασχίζει να δει αν τελικά θα αναλάβει ή όχι. Εφόσον ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρηματιών, όπως ο ίδιος, αποφασίσουν θετικά, τότε σίγουρα η αγορά θα κινηθεί (καθώς θα έχει αυξηθεί η απασχόληση και τα εισοδήματα θα έχουν, τουλάχιστον, σταθεροποιηθεί) και η ζήτηση θα ξαναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες της. Αν, αντίθετα, μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό επιχειρηματιών πάρει το ρίσκο και επενδύσει, τότε η ζήτηση δεν θα υπάρξει σε έξι μήνες και ο ίδιος, αν είναι από εκείνους που επένδυσαν, θα χάσει τα χρήματά του.

Ο Θαυμαστός κόσμος των ζώων

Του ΣΤΑΘΗ
Δαγκώνουν τώρα τα «ντόμπερμαν» το χέρι που τα τάιζε. Δαγκώνουν τώρα τα ντόμπερμαν εκεί που έγλειφαν - δεν
ξενίζει!
Αφού, επί δύο συναπτά έτη, το δελτίο ειδήσεων του «Mega» -για να πάρουμε ένα μόνον παράδειγμα- παρακολούθησε την κάθοδο της Ελλάδας στον Άδη επαινώντας τον βαρκάρη - Χάροντα - Γιωργάκη, τώρα, που ο Γιωργάκης εξέπεσε
άρχισαν ήδη να τον ειρωνεύονται, να τον επιτιμούν και ξεδιάντροπα να χαχανίζουν εις βάρος του. Σαν να μην είναι συνένοχοί του!
Σαν να μην υποστήριξαν με φανατισμό όλες τις ενέργειες του ανδρός που οδήγησε τη χώρα στο ΔΝΤ και το Μνημόνιο.
Κοροϊδεύουν τώρα τον Γιωργάκη ποιοί;
Αυτοί που τον επαινούσαν ακόμη κι όταν γινόταν ο ίδιος ανδρείκελο του κάθε Ράιχενμπαχ κι ουτιδανού Τόμσεν;


Ποιοί; αυτοί που έστησαν έκτακτα δελτία (!!) με τον Γιωργάκη να περνάει τα διόδια;!


Μιλά εκ των υστέρων η διατεταγμένη δημοσιογραφία λες και απευθύνεται σε ηλιθίους;

Λες και ξεχάσαμε την ιταμή τρομοκρατία που ασκούσαν εναντίον οποιουδήποτε αντέλεγε σε όσα ο «ποδηλάτης» ου μην και «κωπήλατης κανό» ξεφούρνιζε;
Ή μήπως νομίζουν ότι δεν καταλαβαίνουν οι Ελληνες ότι η προσπάθειά τους να κάνουν τώρα με τον Μπενύτο τα ίδια, δεν είναι διαφορετική απ’ όσα έκαναν με τον Γιωργάκη;


Απλώς, όνομα στο «άλογο του Καλιγούλα αλλάζουν», χθες Γιωργάκης (προχθές Σημίτης) σήμερα Μπενύτο, αλλά πάντα η ίδια δημοσιογραφία της ελεεινής μορφής χειραγώγησης, εκβιασμών και παραπληροφόρησης του λαού.


Μόλις λίγους μήνες πριν, αυτή η δημοσιογραφία (διάβαζε προπαγάνδα) δεν καλλιεργούσε, χάριν της εξουσίας, τη μισθολογική αντίθεση μεταξύ των εργαζομένων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα;


Τώρα που η εξίσωση και των δύο προς τα κάτω επετεύχθη, δεν συνεχίζει αυτή η δημοσιογραφία τον ίδιο χαβά για περαιτέρω κάθοδο (όλων πλέον) στον Αδη της Λετονίας ή του Μπαγκλαντές;


Ο Γιωργάκης κατάφερε σε δύο χρόνια να γυρίσει την Ελλάδα πίσω δεκάδες έτη και τον κοροϊδεύουν τώρα οι συναυτουργοί του; τα μούτρα τους κοροϊδεύουν, αν νομίζουν ότι έτσι εξαπατούν (για μιαν ακόμη φορά) τους πολίτες.


Γίνονται τώρα κήνσορες και τιμητές του Γιωργάκη οι θεράποντες του έργου του;


Μόνον και μόνον επειδή το ΠΑΣΟΚ άλλαξε αφεντικό; Αλλαξε μεν, αλλά το νέο αφεντικό είναι το ίδιο πιστό όσο και το προηγούμενο αφεντικό στα Μεγάλα Αφεντικά! Αυτά που ελέγχουν αυτού του είδους τη δημοσιογραφία. Αυτήν που ξέρει, ως άλλη Κλαζομένια, να ασχημονεί εις ό,τι αφορά τον κοσμάκη και να υπηρετεί ευπειθώς εις ό,τι αφορά αυτούς που τον εκμεταλλεύονται.
Πιστεύουν στ’ αλήθεια αυτοί οι «φίλοι του Λαού» ότι μια - δύο εκ των υστέρων λοιδορίες εναντίον όσων και οι ίδιοι υποστήριξαν, μπορούν να αποτελέσουν την κολυμβήθρα του Σιλωάμ για μια νέα θλιβερή παρθενία;

ΣΚΕΨΗ

"Θά ένοιωθα πιο αισιόδοξος για ένα λαμπρότερο μέλλον του κόσμου εάν ο άνθρωπος ξόδευε λιγότερο χρόνο προσπαθώντας να αποδείξει ότι μπορεί να ξεπεράσει την Φύση, και περισσότερο χρόνο γευόμενος την γλύκα της, και σεβόμενος την πείρα και την ηλικία της" - E.B.White ( Έλγουιν Μπρουκς Ουάϊτ, 1899-1985, Αμερικανός συγγραφέας, για πολλά έτη αρθρογράφος στο περιοδικό New Yorker

ΔΙΛΗΜΜΑ

ΑΓΓΛΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΨΗΦΟΣ

ΧΑΡΥ ΚΛΛΥΝ

Νίκος Δήμου: «Μια χαβούζα με βοθρολύματα, που ζέχνει εκατοντάδες χιλιόμετρα γύρω και μολύνει όλη την Ευρώπη. Κι έχουμε το θράσος να τα βάζουμε με την τρόικα, τη Μέρκελ, τον Ράιχενμπαχ (τους νεοναζί του Στάθη), όταν επί χρόνια δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να κλέβουμε ο ένας τον άλλο κι όλοι μαζί το κράτος (δηλαδή, πάλι εμάς).
Αναρωτιέμαι: εκείνοι που βρίζουν το μνημόνιο (και είναι η πλειονότητα) συνειδητοποιούν, άραγε, τη δική μας συμβολή που του άνοιξε την πόρτα; Αν δεν κλέβαμε, δεν εξαπατούσαμε και πληρώναμε τους φόρους μας, θα χρειαζότανε;»
Το άνθος που κακού φύτρωσε και ανθεί στον δικό σας κόσμο… Στο δικό σα μπαξέ που τον πνίξανε τα ζιζάνια της απρέπειας, του θράσους και της ματαιοδοξίας…
Αλισβερισοπουστριλίκια και κραυγές άναρθρες, ανάγωγες, αγράμματες… Αξεσουάρ εξυπνακισμού στο κουστούμι της μόνιμης μικρότητάς σας… Σ’ αυτόν τον κόσμο ζείτε κι αυτόν τον κόσμο μόνο καταλαβαίνετε… Άλλος κόσμος για σας δεν υπάρχει…

Σ ’αυτόν τον όμορφο «καθωσπρέπει» κόσμο που «χτίσατε» εσείς οι Νίκοι Δήμοι, οι καταφερτζήδες… Οι επί των πραγμάτων, οι κόβω-ράφτες και αεροπουλητάδες!

Τι να κλέψει ο μεροκαματιάρης από τον άνεργο, ο Δεν-έχω-μία από τον Πανί-με-πανί;
«Χαβούζα με βοθρολύματα, που ζέχνει εκατοντάδες χιλιόμετρα γύρω και μολύνει όλη την Ευρώπη» δεν είναι η δική μας Ελλάδα, «Χαβούζα με βοθρολύματα» είναι η δικιά σας Ελλάδα, η Ελλάδα του δήθεν και του κάπως έτσι…

Η Ελλάδα των μεσαζόντων, των νταβατζοδιαπλεκόμενων, των μιζοφακελαδόρων, των αρπαχτολιγδοπολιτικάντηδων, των νενέκων των εφιαλτών και των κουλτουριάρηδων του κώλου!
Η Ελλάδα του με λένε Δήμου και σας γράφω στο καυ#& μου!

Η δικιά μας Ελλάδα είναι η Ελλάδα των εργατών, των μαστόρων, των καλλιτεχνών, των ποιητών, των ερευνητών των κτιστάδων και των γραφιάδων…
Η Ελλάδα του καθαρού μετώπου, της παλικαριάς και της ευθύνης…
Η Ελλάδα που δεν είδατε και δεν ξέρετε…

Και τη δικιά σας πτωματική Ελλάδα με τους νεοταξικούς προστάτες, τις τρόικες, τις Μέρκελ και τους Ράιχενμπαχ, πάρτε την και βάλτε την στον κώλο σας… Σας τη χαρίζουμε…

ΧΑΧΑ

Η ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΤΙΜΑ

Από τον Λεωνίδα Ορφανουδάκη

Κύριε Υπουργέ Παιδείας σαν ακαδημαϊκό δάσκαλο σας τιμώ και σας σέβομαι. Με αυτό το θάρρος θα σας απευθύνω ένα ερώτημα και μια παράκληση . Όλοι εκείνοι που πάνω στις εξέδρες των επισήμων αύριο ,θα επιζητούν να μοιραστούν με τους ηρωικούς αγωνιστές τις επανάστασης τις απονεμόμενες τιμές , πιστεύετε πως τις αξίζουν ; Μπορείτε με το χέρι στην καρδιά , να βεβαιώσετε τα παιδιά μας ότι δεν είναι αυτοί που ευθύνονται για την σημερινή ταπείνωση της πατρίδας και για τον αυριανό βέβαιο εξανδραποδισμό των ιδίων των μαθητών και των άλλων συμπολιτών τους . Σας παρακαλώ Μην ζητήσετε από τους μαθητές μας, οι οποίοι...
ενδεχομένως έχουν άνεργους γονείς και πεινασμένα αδέλφια στα σπίτια τους , να τιμήσουν εκείνους που νομοθετούν χωρίς λαϊκή εντολή το άδικο και παράλληλα το ακαταδίωκτο για τις δικές τους ανομίες . Αξίζουν πιστεύετε εσείς οι τοιούτοι , (με την αρχαιοπρεπή έννοια του όρου) ,να τιμούνται παράλληλα με τους ήρωες των Εθνικών μας αγώνων ! Οι μέρες είναι δύσκολες και τα αυτοκτονικά μέτρα που μας επιβάλλουν οι δανειστές μας δεν είναι εύκολο να υλοποιηθούν μέσα σε καθαρό δημοκρατικό περιβάλλον και γι αυτό εγώ προβληματίζομαι και ψιλοκοσκινίζω τα πάντα . Έζησα και τις τελευταίες ημέρες της χούντας του Παπαδόπουλου σαν δημοκρατία Μαρκεζίνη και μυρίζω ήδη στον αέρα την ίδια οσμή . Αν δεν είστε εντελώς βέβαιος , που φυσικά δεν θα είστε , ότι τις θέσεις των τιμωμένων προσώπων στις εξέδρες των επισήμων στις παρελάσεις , θα τις καταλάβουν άξια τιμής άτομα , μην υποχρεώσετε τους μαθητές να τους τιμήσουν . Μην αναλάβετε αυτήν την μεγάλη ευθύνη .Μην γίνετε ο υπεύθυνος για τις όποιες αναμενόμενες αντιδράσεις οι οποίες μπορεί να υπερκαλυφθούν από προβοκάτσιες και να δρομολογήσουν ακόμα και ένα νέο Πολυτεχνείο.Είμαι ένας από τους λίγους που επιμένουν ακόμα και σήμερα να θυμούνται πως το Πολυτεχνείο το 73 δεν έφερε τη Δημοκρατία αλλά την χούντα του Ιωαννίδη και τον Αττίλα στην Κύπρο ! Σαν παλιός Δάσκαλος ενοχλούμε όταν βλέπω τους μαθητές να ασχημονούν στις Εθνικές παρελάσεις αλλά σαν Δημοκράτης θα πληγωθώ περισσότερο να δω αυτούς , τα ουσιαστικά αυριανά θύματα , να τιμούν τους θύτες τους . Ποια ελπίδα θα είχε ένα Έθνος με μια υποταγμένη απ` αρχής νεολαία . Μην βάλετε εμάς τους δασκάλους ούτε τους μαθητές σε μια τέτοια δοκιμασία . Έλληνες άξιους τιμής μπορεί να μην βρίσκετε στο χώρο όπου από συνήθεια ή σκοπιμότητα τους αναζητούν αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα βρείτε χιλιάδες σε άλλους χώρους . Δοκιμάστε τους χώρους των επιστημόνων των δασκάλων των μαθητών και των φοιτητών . Ψάξετε ανάμεσα σε βραβευμένους και καταξιωμένους στους χώρους των λογοτεχνών και των καλλιτεχνών και ακόμα ανάμεσα στους αθλητές και τους εθελοντές κοινωνικού έργου για να μας εκπλήξετε ευχάριστα με αυτή την άλλη Ελλάδα που μας τιμά και αξίζει να την τιμούμε γιατί μας δίνει ελπίδα

ΛΕΥΚΟ Η ΑΚΥΡΟ

Πολύ συζήτηση γίνεται το τελευταίο διάστημα, από περίεργα κέντρα, με την προτροπή στον κόσμο να ψηφίσει άκυρο – λευκό, ή να απέχει από τις επερχόμενες εκλογές. Μία, αν μη τι άλλο, εκ του πονηρού παρότρυνση στο πλαίσιο της παραπληροφόρησης των ψηφοφόρων. Ο εκλογικός νόμος είναι ξεκάθαρος και ορίζει πως σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα προκύπτει επί των εγκύρων και...
μόνο ψηφοδελτίων, ενώ είναι αδιάφορα τα ποσοστά τόσο της αποχής, όσο και των άκυρων ή λευκών.

Η προσπάθεια είναι συντονισμένη κι έχει ως απώτερο σκοπό οι λίγοι να αποφασίσουν για το μέλλον μας σε αυτόν τον τόπο. Δεν πρέπει να τσιμπήσουμε το δόλωμα, πρέπει να δούμε τη φάκα που κρύβεται πίσω από το τυράκι. Πρέπει να βάλουμε φρένο στα κακόβουλα σχέδια ορισμένων. Οφείλουμε να συμμετάσχουμε και να επιλέξουμε τους άξιους και ικανούς.

Έχουμε υποχρέωση στις επόμενες γενιές να παραδώσουμε μία κυβέρνηση που θα είναι επιλογή του μεγαλύτερου δυνατόν κομματιού του ελληνικού λαού και όχι μιας μικρής πλειοψηφίας. Η σοφία του λαού πρέπει να αποδειχθεί στην πράξη, η σοφία του λαού πρέπει να αποδειχθεί στην κάλπη.

Αν δεν επιλέξουμε δεν θα έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε τους υπόλοιπους αν επιλέξανε «λάθος», γιατί εμείς θα τους έχουμε δώσει αυτό το δικαίωμα. Η ψήφος είναι το υπέρτατο δικαίωμα στις δημοκρατικές κοινωνίες και έχουμε υποχρέωση να το τιμήσουμε, είναι η δύναμη της ψήφου μας. Επιπλέον, πρέπει αυτήν τη φορά να σκεφτούμε πολύ καλύτερα πριν ψηφίσουμε και όχι για μια ακόμη φορά να μετανιώσουμε φεύγοντας από τις κάλπες.

Σε όλους τους χώρους υπάρχουν άξιοι και ικανοί, ας τους βρούμε και ας τους επιλέξουμε. Γιατί, σε κάθε περίπτωση και η επόμενη βουλή θα έχει 300 αντιπροσώπους, ας είναι αυτοί επιλογές όλων, ας μην επιτρέψουμε για άλλη μια φορά τις μικρές πλειοψηφίες να αποφασίζουν, ας είναι οι 300 αυτοί όλοι καινούρια πρόσωπα.

ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

Μικρές αλλαγές στην καθημερινή ζωή σας μπορεί να φέρουν μεγάλες αλλαγές στην υγεία σας, όπως δείχνουν νέες μεγάλες έρευνες. O αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Χρήστος Πίτσαβος, ο αναπληρωτής καθηγητής Ορθοπεδικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Παπαϊωάννου και ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αντώνης Καφάτος δίνουν πρακτικές συμβουλές για να αλλάξετε με ανώδυνο τρόπο (χωρίς να το καταλάβετε) το προφίλ της υγείας σας. > Αφαιρέστε ένα γραμμάριο αλάτι την ημέρα από το φαγητό σας Μεγάλη έρευνα από τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Λίβερπουλ, η οποία παρουσιάστηκε πρόσφατα στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας στο Σαν Φραντσίσκο, έδειξε ότι περισσότερες από 21.000 ζωές στη Βρετανία θα σώζονταν κάθε χρόνο από τη στεφανιαία νόσο αν οι κάτοικοί της έτρωγαν μόνο ένα γραμμάριο λιγότερο αλάτι την ημέρα, προσέθεταν ένα φρούτο στην καθημερινή διατροφή τους και αντικαθιστούσαν το 1% της προσλαμβανόμενης ενέργειας από κορεσμένα λίπη (ζωικά) ή τρανς λίπη(υδρογονωμένα) με ακόρεστα (φυτικά). > Να θυμάστε ότι με κάθε αναποδογύρισμα της μέσης αλατιέρας πέφτει στο φαγητό ποσότητα αλατιού έως μισό γραμμάριο, ενώ κάθε κουταλάκι του γλυκού αλάτι είναι περίπου 5 γραμμάρια. > Αντικαταστήστε τα μυτερά παπούτσια με στρογγυλά ή τετράγωνα. Οι καλύτεροι πελάτες των ορθοπεδικών γιατρών είναι οι γυναίκες που φορούν μυτερά παπούτσια! «Τα παπούτσια με τριγωνική μύτη παραμορφώνουν τα δάκτυλα και προκαλούν στις γυναίκες τα επώδυνα κότσια (την παραμόρφωση του μεγάλου βλαισού δακτύλου)», τονίζει ο κ. Παπαϊωάννου. > Να φοράτε αντιηλιακό και τον χειμώνα ή τις συννεφιασμένες ημέρες: «Τα αντιηλιακά δεν είναι μόνο για το καλοκαίρι και την ηλιοφάνεια», υπογραμμίζει ο δερματολόγος δρ Νικ Λόουι, σύμβουλος στο Νοσοκομείο University College στο Λονδίνο. «Η UVA ακτινοβολία, ο ύπουλος εχθρός του δέρματος, είναι παρούσα όλο τον χρόνο και διαπερνά σύννεφα και γυαλιά. Γι' αυτό, να φοράτε κάθε μέρα αντιηλιακό (που θα καλύπτει την UVA ακτινοβολία), τον χειμώνα με δείκτη προστασίας 15 και το καλοκαίρι με δείκτη προστασίας 30». > Να τρώτε τροφές με διάφορα χρώματα. Κάθε χρώμα αντιπροσωπεύει διαφορετικές αντιοξειδωτικές ουσίες που θωρακίζουν την υγεία, καθώς και θρεπτικά συστατικά που δρουν συνεργικά με άλλα. Για παράδειγμα, η βιταμίνη C από τα φρούτα ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου από τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι. Καθημερινά, λοιπόν, σκεφθείτε αν φάγατε κάτι πράσινο, κάτι πορτοκαλί και κάτι κόκκινο. >Μειώστε τις ημερήσιες θερμίδες σας κατά 250 την ημέρα Θα χάνετε ένα περιττό κιλό τον μήνα, απλώς αφαιρώντας από τη διατροφή σας π.χ. ένα ντόνατς (218 θερμίδες) ή μισή σοκολάτα γάλακτος (265 θερμίδες) ή μια γκοφρέτα (203 θερμίδες) ή δύο αναψυκτικά (129 θερμίδες το ένα) ή αλλάζοντας τα δύο πλήρη γαλακτοκομικά γιαούρτια (212 θερμίδες το απλό και 230 το στραγγιστό) με άπαχα (82 θερμίδες το ένα) ή αντικαθιστώντας την τυρόπιτα στο κολατσιό (280 θερμίδες) με ένα μήλο (71 θερμίδες) ή ένα αχλάδι (49 θερμίδες) ή ένα ροδάκινο (66 θερμίδες) ή 20 κεράσια (24 θερμίδες) ή 10 φράουλες (27 θερμίδες). > Ελάττωση του σωματικού βάρους κατά 5 κιλά μπορεί να ελαττώσει την κακή χοληστερόλη (LDL) κατά περίπου 5%-8%, ενώ για κάθε κιλό που χάνετε αυξάνεται η καλή χοληστερόλη (HDL) κατά 0,35 μονάδες», λέει ο κ. Πίτσαβος. «Επιπλέον, η βελτίωση του Δείκτη Μάζας Σώματος και η απόκτηση του ιδανικού (για το ύψος και τις σωματικές δραστηριότητες κάθε ατόμου) βάρους επαναφέρει τη συστολική και τη διαστολική πίεση στα  φυσιολογικά επίπεδα». > Μη φοράτε τελείως ίσια παπούτσια «Μια μικρή ανύψωση (τακούνι 1,5 - 3 εκατοστά) είναι απαραίτητη για τη στατική του σώματος», λέει ο κ. Παπαϊωάννου. «Ετσι, κατανέμεται το βάρος του σώματος σε όλη την επιφάνεια του πέλματος και όχι μόνο στις φτέρνες και δεν ταλαιπωρείται η μέση σας». > Μην τρώτε «ένα και καλό» γεύμα την ημέρα «Τα γεύματά μας κατά τη διάρκεια μίας ημέρας δεν πρέπει να υπερβαίνουν συνολικά τα πέντε ή να είναι λιγότερα από τρία, για τη σωστή λειτουργία του μεταβολισμού μας», εξηγεί ο κ. Πίτσαβος. «Να τρώτε τρία κύρια γεύματα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και δύο μικρότερα στα μεσοδιαστήματα (κατά προτίμηση ένα φρούτο ή ένα γιαούρτι)». Μοιράστε λοιπόν το φαγητό της ημέρας, για να έχετε ομοιόμορφη απελευθέρωση της γλυκόζης στο αίμα και επομένως αύξηση της σωματικής και διανοητικής αντοχής και αποφυγή της υπνηλίας. > Να δουλεύετε στη σωστή εργονομική θέση Η κακή στάση μπροστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή καταπονεί τον αυχένα, τη σπονδυλική στήλη και τους καρπούς, με αποτέλεσμα να προκαλούνται πόνοι στη μέση και τον σβέρκο και φλεγμονές. «Η οθόνη πρέπει να είναι στο ύψος των ματιών για να μη σκύβετε», συμβουλεύει ο κ. Παπαϊωάννου. «Κάτω από τον καρπό πρέπει να υπάρχει ένα μαξιλαράκι (pad), για να μην προκαλούνται τενοντίτιδες. Η ράχη πρέπει να στηρίζεται καλά στην καρέκλα. Η καρέκλα πρέπει να είναι περιστρεφόμενη, ώστε να μη στρέφουμε το σώμα μας προς την οθόνη». > Κάνετε ασκήσεις ενώ βλέπετε τηλεόραση Καθώς βλέπετε τηλεόραση στο τέλος της ημέρας, ξαπλώστε στο χαλί για διατάσεις του κορμού (πολύ ανακουφιστικές μετά την καθιστική δουλειά στο γραφείο) και μερικές ασκήσεις κοιλιακών μυών (για να κρατούν καλά τη μέση και την πλάτη), οι οποίοι δεν γυμνάζονται με τις καθημερινές εργασίες. Μπορείτε επίσης να κάνετε μερικές ασκήσεις με μπάλα γυμναστικής, είτε πατώντας τα πόδια στο πάτωμα και τεντώνοντας προσεκτικά την πλάτη στην επιφάνειά της είτε κάνοντας κυκλικές κινήσεις με τους γοφούς ενώ κάθεστε πάνω στην μπάλα. Αλλη ιδέα είναι να κάθεστε όρθιος στο ένα πόδι για ένα λεπτό (κάνοντας εναλλαγή με το άλλο πόδι την επόμενη φορά) ενώ πλένετε τα δόντια σας, είναι καλή άσκηση ισορροπίας. > Να τρώτε 5-6 καρύδια την ημέρα «Σας δίνουν την επαρκή ποσότητα των ω-3 λιπαρών οξέων (α-λινολεϊκού οξέος) για πρόληψη του εμφράγματος του μυοκαρδίου και των εγκεφαλικών επεισοδίων», εξηγεί ο κ. Καφάτος. > Να πλένετε τα χέρια σας μόλις μπείτε στο σπίτι «Πολλοί ιοί μπορεί να περάσουν πολύ εύκολα από τα χέρια σας στον οργανισμό σας. Ετσι, το χερούλι της πόρτας του δημόσιου κτιρίου ή οι χειρολαβές στο Μετρό είναι το χειρότερο πράγμα που μπορείτε να πιάσετε», λέει ο καθηγητής Ρον Εκλις, διευθυντής του Κέντρου Κοινού Κρυολογήματος στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ. «Προσπαθώ πάντα να έχω τα χέρια στην τσέπη μου ή να διαβάζω στο τρένο ένα βιβλίο και όταν γυρνώ στο σπίτι πλένω τα χέρια μου με πολύ σαπούνι και ζεστό νερό, τραγουδώντας το «Happy Birthday» από την αρχή έως το τέλος, ώστε να είμαι βέβαιος ότι έκανα επαρκές πλύσιμο. »Προσέξτε, επίσης, αν είστε κουρασμένοι, να μην τρίψετε τα μάτια σας με άπλυτα χέρια, είναι ένα σημείο εισόδου για κάθε ιό», προσθέτει. > Μην πίνετε πάνω από 2 φλιτζάνια καφέ την ημέρα «Κατά προτίμηση, ο καφές να είναι φίλτρου ή ελληνικός», συνιστά ο κ Πίτσαβος. «Η κατάχρηση στην κατανάλωση καφέ αυξάνει την αρτηριακή πίεση και αυτή, τον κίνδυνο για έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο». Μη μιλάτε για δουλειές και προβλήματα όταν βγαίνετε για ψυχαγωγία Το χειρότερο που μπορείτε να κάνετε όταν βγαίνετε για διασκέδαση είναι να μιλάτε για προβλήματα, σύμφωνα με την καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ Κάρι Κούπερ. «Νομίζετε ότι κάτι κάνετε για το πρόβλημά σας, αλλά στην πραγματικότητα δεν κάνετε τίποτα», λέει. «Αντίθετα, ένας καφές ή μια βόλτα με ένα φίλο χωρίς δυσάρεστες συζητήσεις είναι η καλύτερη στρατηγική για να αντιμετωπίσετε το στρες». > Προσθέστε ένα ποτηράκι κόκκινο κρασί στο καθημερινό γεύμα σας Ή μοιράστε το σε δύο κύρια γεύματα της ημέρας. «Η κατανάλωση αλκοόλ καθημερινά και σε μικρές ποσότητες (1-2 μικρά ποτήρια) έχει αποδειχθεί ότι δρα προστατευτικά και βελτιώνει τη λειτουργία της καρδιάς και όλων των αγγείων», λέει ο κ. Πίτσαβος. «Ιδιαίτερα το κόκκινο κρασί είναι πλούσιο σε αντιοξειδωτικές ουσίες». > Μην παρακοιμάστε τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες Πολλές ημικρανίες αναφέρονται και ως «πονοκέφαλοι του γουικέντ», γιατί συχνά εμφανίζονται τα πρωινά του Σαββάτου ή της Κυριακής, σύμφωνα με τον δρα Αντριου Ντόουσον, κλινικό διευθυντή της Υπηρεσίας Πονοκεφάλων PCT στο Κεντ. «Οι αλλαγές στο ωράριο του ύπνου έχουν θεαματικό αποτέλεσμα στον υποθάλαμο του εγκεφάλου και είναι υπεύθυνες για την ισορροπία των ορμονών, που μπορεί να πυροδοτήσουν πονοκεφάλους. Γι' αυτό, προσπαθήστε να έχετε το Σαββατοκύριακο περίπου το ίδιο ωράριο με τις καθημερινές και αν αισθάνεστε κουρασμένοι, να παίρνετε έναν υπνάκο το μεσημέρι». > Να κάνετε εντατική γυμναστική τρεις φορές την εβδομάδα επί 10 λεπτά Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «Journal of Physiology», η εναλλαγή σύντομων εκρήξεων έντονης άσκησης με μικρές περιόδους αδράνειας δίνει καλύτερα αποτελέσματα με λιγότερο χρόνο και κόπο. «Κάνοντας εντατικά δέκα μονόλεπτα π.χ. στο ποδήλατο γυμναστικής και διακόπτοντας για ένα λεπτό, επί τρεις φορές την εβδομάδα, έχει τα ίδια αποτελέσματα για τους μυς με πολλές ώρες συμβατικής άσκησης η οποία δεν γίνεται το ίδιο εντατικά», δήλωσε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο ΜακΜάστερ του Καναδά και επικεφαλής της έρευνας, Μάρτιν Γκιμπάλα. > Να αλλάζετε παπούτσια στο τέλος της ημέρας «Επειδή τα πόδια πρήζονται κατά τη διάρκεια της ημέρας, το πρωινό μέγεθος συνήθως είναι διαφορετικό από το βραδινό και αν φορέσετε παπούτσια το πρωί, αυτά θα ταλαιπωρήσουν τα πέλματά σας και θα παραμορφώσουν τα δάκτυλά σας», σημειώνει ο κ. Παπαϊωάννου. > Να αναπνέετε όπως τα μωρά «Το στρες αθροίζεται, γι' αυτό βρείτε μικρά «παράθυρα χρόνου» κατά τη διάρκεια της ημέρας για να αποσυμπιέζεστε από το άγχος με λίγες καλές αναπνοές», λέει ο δρ Νιλ Σαχ, διευθυντής της βρετανικής Εταιρείας Διαχείρισης του Στρες. «Το στρες προκαλεί μικρές αναπνοές που αφήνουν το διάφραγμα ακίνητο με αποτέλεσμα να κάνουν όλη τη δουλειά οι μύες του θώρακα. Ο μύες αυτοί γίνονται ολοένα στενότεροι και στο τέλος μιας ημέρας με έντονο στρες αισθάνεστε τους ώμους σας να έχουν φθάσει στα αυτιά  σας». Να παίρνετε λοιπόν βαθιές αναπνοές φανταζόμενοι μια μπάλα που φουσκώνει κάτω από την κοιλιά σας. Να κρατάτε την αναπνοή αυτή για 5 -6 δευτερόλεπτα και να εκπνέετε αργά από τη μύτη. «Αν επαναλαμβάνετε τη διαδικασία δέκα φορές κάθε δύο ώρες θα αισθάνεστε διαφορετικός άνθρωπος στη δουλειά», λέει ο δρ Σαχ. «Το αποκαλώ αναπνοή μωρού, γιατί όλοι γεννιόμαστε με καλή αναπνοή». > Οι απόψεις του George Carlin's για τα γηρατειά Έχετε αντιληφθεί ότι η μόνη περίοδος της ζωής μας που μας αρέσει να μεγαλώνουμε είναι όταν είμαστε παιδιά; Εάν είσαι κάτω των 10 ετών, είσαι τόσο ενθουσιασμένος που μεγαλώνεις που σκέφτεσαι τμηματικά. «Πόσων ετών είσαι;», «Είμαι τέσσερα και μισό!» Ποτέ δεν είσαι τριάντα έξι και μισό. Είσαι τέσσερα και μισό, και πας  στα πέντε! Αυτό είναι το κλειδί. Μπαίνεις στην εφηβεία, και τώρα κανείς δεν μπορεί να σε συγκρατήσει. Πηδάς στον επόμενο αριθμό, ή ακόμη και μερικούς αριθμούς μπροστά. «Πόσων ετών είσαι;» «Θα γίνω 16!» Μπορεί να είσαι 13, αλλά έ, θα γίνεις 16! Και τότε έρχεται η καλύτερη μέρα της ζωής σου! Γίνεσαι 21. Ακόμα και οι λέξεις ακούγονται σαν ιεροτελεστία.ΓΙΝΕΣΑΙ 21... ΝΑΙΙΙΙΙΙΙ !!! Αλλά τότε περνάς στα 30. Ωωωω, τί έγινε εδώ; Ακούγεσαι σαν χαλασμένο γάλα! Αυτός ΠΕΡΑΣΕ, έπρεπε να τον πετάξουμε. Δεν έχει πλάκα πια, είσαι απλά ένας ξινισμένος λουκουμάς. Τι πάει στραβά; Τί άλλαξε; ΓΙΝΕΣΑΙ 21, ΠΕΡΝΑΣ στα 30, και τότε ΠΕΡΠΑΤΑΣ στα 40. Ουάου! Πάτα φρένο, όλα σου ξεγλυστρούν. Πριν να το καταλάβεις, ΦΘΑΝΕΙΣ τα 50 και τα όνειρά σου χάνονται... Αλλά! για περίμενε!!! ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΝΕΙΣ ΩΣ τα 60. Δεν πίστευες ότι θα τα έφθανες! Οπότε ΓΙΝΕΣΑΙ 21, ΠΕΡΝΑΣ στα 30, ΠΕΡΠΑΤΑΣ στα 40, ΦΘΑΝΕΙΣ τα 50 και ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΝΕΙΣ ΩΣ τα 60.  Έχεις αναπτύξει τόσο μεγάλη ταχύτητα που ΧΤΥΠΑΣ τα 70! Μετά απ'αυτό, η κατάσταση είναι  μέρα με τη μέρα. ΧΤΥΠΑΣ την Τετάρτη! Μπαίνεις ! στα 80 και κάθε μέρα είναι ένας πλήρης κύκλος. ΧΤΥΠΑΣ το γεύμα. ΠΕΡΝΑΣ στις 4:30. ΦΘΑΝΕΙΣ την ώρα του ύπνου. Και δεν τελειώνει εκεί. Στα 90 σου, αρχίζεις να οπισθοδρομείς. «Ήμουν ΜΟΛΙΣ 92».  Και  τότε κάτι παράξενο συμβαίνει. Εάν καταφέρεις να ξεπεράσεις τα 100, ξαναγίνεσαι μικρό παιδί. «Είμαι 100 και μισό!». Μακάρι να φθάσετε όλοι στα υγιή 100 και μισό!! > ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΤΕ ΝΕΟΙ 1. Πετάξτε τους ασήμαντους αριθμούς. Αυτό συμπεριλαμβάνει την ηλικία, το βάρος και το ύψος. Αφήστε τους γιατρούς να νοιάζονται γι'αυτά. Γι'αυτό τους πληρώνετε άλλωστε. 2. Κρατήστε μόνον τους ευχάριστους φίλους. Ο γκρινιάρηδες σας ρίχνουν. 3. Να μαθαίνετε συνεχώς! Μάθετε περισσότερα για τους υπολογιστές, τις τέχνες, την κηπουρική, ο,τιδήποτε, ακόμη και για το ραδιόφωνο. Να μην αφήνετε ποτέ τον εγκέφαλο ανενεργό. «Ένα ανενεργό μυαλό είναι το εργαστήρι του Διαβόλου». Και το επίθετο του διαβόλου είναι Αλτζχάιμερ. 4.Απολαύστε τα απλά πράγματα. 5.Γελάτε συχνά, διαρκώς και δυνατά. Γελάστε μέχρι να σας κοπεί η ανάσα. 6.Τα δάκρυα τυχαίνουν... Υπομείνετε, πενθήστε, και προχωρήστε παραπέρα. Το μόνο άτομο, που μένει μαζί μας για ολόκληρη τη ζωή μας είναι ο εαυτός μας. Να είστε ΖΩΝΤΑΝΤΟΙ ενόσω είστε εν ζωή. 7.Περιβάλλετε τον εαυτό σας με ό,τι αγαπάτε, είτε είναι η οικογένεια, τα κατοικίδια, η μουσική, τα φυτά, τα ενδιαφέροντά σας, ο,τιδήποτε. Το σπίτι σας είναι το καταφύγιό σας. 8.Να τιμάτε την υγεία σας: Εάν είναι καλή, διατηρήστε την. Εάν είναι ασταθής, βελτιώστε την. Εάν είναι πέραν της βελτιώσεως, ζητήστε βοήθεια. 9.Μην κάνετε βόλτες στην ενοχή. Κάντε μια βόλτα στα μαγαζιά ακόμη και στον

ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

Μέχρι σήμερα ξέραμε ότι οι φτωχοί και απελπισμέμοι κάτοικοι του Μπαγκλαντές, μετανάστευαν στην Ελλάδα, για αναζήτηση εργασίας και καλυτέρων συνθηκών ζωής. Οι διάφοροι Παπαβενιζέλοι, αυτόκλητοι σωτήρες της χώρας μας, κατάφεραν όχι μόνο να σταματήσει η άφιξη λαθρομεταναστών από το Μπαγκλαντές προς την Ελλάδα, αλλά είναι πολύ πιθανόν να αναστραφεί και η ροή της λαθρομετανάστευσης. Δηλαδή Έλληνες πολίτες ίσως να αναγκασθούν να

μεταναστεύουν στο Μπαγκλαντές, για ανεύρεση εργασίας. Όσο και αυτό να φαίνεται αν παράξενο, η γερμανική έκδοση των "Financial Times", σε αποκλειστικό άρθρο της αναφέρει ότι «Η ελληνική οικονομία συρρικνώνεται σε τριτοκοσμικό επίπεδο» και  ότι το ελληνικό ΑΕΠ βρίσκεται κάτω από τα επίπεδα των ΑΕΠ του Περού, του Βιετνάμ και Μπαγκλαντές.
 Η εφημερίδα επικαλείται στοιχεία έρευνας που διενήργησε για λογαριασμό της το έγκυρο Οικονομικό Ινστιτούτο Ifo, για να τονίσει ότι το 2012 χώρες όπως το Περού και το Βιετνάμ θα ξεπεράσουν την Ελλάδα σε ΑΕΠ, ενώ δεν αποκλείεται σύντομα η κατάσταση να επιδεινωθεί περαιτέρω.
«Εάν πραγματικά προκύψει μια δραματική ύφεση της τάξης του 8%, τότε ακόμη και το Μπανγκλαντές και η Χιλή θα ξεπεράσουν την Ελλάδα σε ΑΕΠ», επισημαίνει ο ερευνητής του Ifo,  Στέφεν Έλστνερ.
Η εφημερίδα γράφει επίσης ότι «Η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη σε ύφεση, ως αποτέλεσμα της ριζοσπαστικής λιτότητας που εφαρμόζει η ελληνική κυβέρνηση».

Πώς ο Γκάντι προέβλεψε την καταστροφή της Ελλάδας

Λίγο μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και λίγο πριν τη δολοφονία του ο Μαχάτμα Γκάντι έδωσε στον εγγονό του ένα χαρτί με τα επτά αμαρτήματα του κόσμου που όλοι θα ‘έπρεπε να αποφεύγουμε για να έχουμε ένα καλύτερο κόσμο.

Τα αμαρτήματα που εάν δεν τα αποφύγουμε δυστυχώς η κοινωνία μας θα καταστραφεί. Και σε αυτό ο Γκάντι ήταν απόλυτος. Και ποια είναι κατά τον Γκάντι τα δύο σπουδαιότερα αμαρτήματα που μπορεί να καταστρέψουν μια κοινωνία και μια χώρα; «Ο πλούτος χωρίς μόχθο και εργασία» και «Η πολιτική χωρίς αρχές»

Όχι, σας διαβεβαιώνω ότι ο Γκάντι αποκλείεται να προείδε 70 χρόνια πριν το πώς θα κατέληγε η Ελλάδα του 21ου αιώνα και ποια θα ήταν τα αίτια της καταστροφής. Όμως καλύτερη ανάλυση των αιτίων της σημερινής Ελληνικής κρίσης από αυτή του Μαχάτμα Γκάντι δεν έχω διαβάσει. Γιατί αν κάτι χαρακτηρίζει τα τελευταία 40 χρόνια την Ελληνική πραγματικότητα είναι ακριβώς τα 2 σπουδαιότερα αμαρτήματα κατά Γκάντι.

«Ο πλούτος χωρίς μόχθο»

Από το 1980 μέχρι το 2010 οι Έλληνες "έφαγαν" 400 δισ. ευρώ δανεικά και άλλα 300 δισ ευρώ δωρεάν επιδοτήσεις. Δηλαδή ποσά ύψους 230 χιλιάδων ευρώ ανά οικογένεια (!!!) Και αυτόν τον πλούτο τον απέκτησαν οι Έλληνες με το λιγότερο δυνατό μόχθο (ή μάλλον μοχθώντας όπως πάντα στις ταβέρνες και στα κέντρα διασκέδασης - εκτός ίσως κάποιων εργαζόμενων του ιδιωτικού τομέα).

«Η πολιτική χωρίς αρχές»

Το πώς πολιτεύτηκαν τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, το πόσο λαΐκισαν και το πόσο διέφθειραν τους ψηφοφόρους προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία, επιτέλους το έχει καταλάβει και εμπεδώσει και ο τελευταίος Έλληνας.

Χονδρέμποροι, αγροτικοί συνεταιρισμοί και «κλειστά» επαγγέλματα... απογειώνουν τις τιμές.

(του Γιάννη Συμεωνίδη)
Η αισχροκέρδεια κάποιων χονδρεμπόρων, σούπερ μάρκετ, ελληνικών παραρτημάτων πολυεθνικών εταιρειών αλλά και ελληνικών βιομηχανιών, που λειτουργούν ως μεσάζοντες εις βάρος παραγωγών και καταναλωτών, είναι υπεύθυνη για την εκτόξευση των τιμών στα ύψη. Πρόκειται για εκείνους που εκμεταλλεύονται την από τη «φύση» της, λόγω του μικρού μεγέθους της χώρας μας, ολιγοπωλιακή διαμόρφωση της ελληνικής αγοράς προκειμένου να αποκομίζουν υπερκέρδη. Στους περισσότερους κλάδους, εξάλλου, βρίσκουμε δύο και τρεις μεσάζοντες, που κυριαρχούν εις βάρος των άλλων συναδέλφων τους, οι οποίοι συνεννοούνται μεταξύ τους και όχι βεβαίως... υπό το φως της ημέρας. Η απουσία, εξάλλου, ισχυρής και αυτόνομης ελληνικής βιομηχανίας, ικανής να δημιουργήσει υγιή ανταγωνισμό, έχει «απελευθερώσει» σε τέτοιο βαθμό τους «διαμεσολαβητές», έτσι ώστε ακόμη, για παράδειγμα, και οι τιμές ιδιωτικής ετικέτας στα σούπερ μάρκετ να βρίσκονται «στα ουράνια»...
Παίρνουν διάφορες μορφές
Ό,τι κι αν παράγεται, από γεωργικό έως βιομηχανικό προϊόν, αν ο δημιουργός του δεν έχει τη δυνατότητα να το πουλήσει απευθείας καταλήγει να εργάζεται για το... τίποτα, αφού πέφτει θύμα των μεσαζόντων, οι οποίοι παίρνουν διάφορες μορφές: χονδρέμποροι, οι οποίοι «μοιράζονται» τους νομούς της χώρας, αγροτικοί συνεταιρισμοί, σούπερ μάρκετ, κεντρικές αγορές, όπως η Βαρβάκειος, ελληνικές αντιπροσωπείες πολυεθνικών εταιρειών, αμιγώς ελληνικές βιομηχανίες, καθώς και εταιρείες διακίνησης, οι οποίες πολλές φορές ελέγχονται από τους προαναφερθέντες μεσάζοντες, που λειτουργούν σε αρκετούς τομείς ως ομάδα. Στο ίδιο «παιχνίδι» έμμεσοι συμμετέχοντες είναι και κατηγο ρίες «κλειστών» επαγγελμάτων, όπως ορισμένοι ιδιοκτήτες φορτηγών Δημόσιας Χρήσεως, οι οποίοι και ευθύνονται για τα ακριβά κόμιστρα. Δεν είναι δυνατό, για παράδειγμα, να στοιχίζει περισσότερο η μεταφορά ενός προϊόντος από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη απ’ ό,τι στην Ολλανδία...
Περνώντας στην περιπτωσιολογία, είναι χαρακτηριστικό πως στις κεντρικές αγορές το εμπόριο διεξάγεται μέσω συγκεκριμένων μαγαζατόρων, οι οποίοι χρησιμοποιούν τα δικά τους φορτηγά και τις δικές τους εταιρείες διακίνησης. Την ίδια ώρα, οι μεσάζοντες στο χώρο των αναψυκτικών –συνήθως αντιπροσωπείες πολυεθνικών– υποχρεώνουν τους πελάτες τους, ακόμη και τους περιπτερούχους, να χρεώνουν τα προϊόντα που τους προμηθεύουν...

Μίκης Θεοδωράκης, "Η 25η Μαρτίου δεν σας ανήκει-Πουλήσατε την εθνική κυριαρχία"!

Σφοδρότατη επίθεση κατά της κυβέρνησης εξαπέλυσε ο μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, με αφορμή δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου Παντελή Καψή, ο οποίος είχε επισείσει τον κίνδυνο πλήγματος στη Δημοκρατία και επιστροφής σε άλλες εποχές από τις πρακτικές βίας κατά τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας «αγανακτισμένων», ενώ είχε καταγγείλει τους προπηλακισμούς κατά του Γιώργου Νταλάρα.
Όπως αναφέρει το vima.gr, o Μίκης Θεοδωράκης επέλεξε να γράψει άρθρο με τίτλο «Περί ''τραμπούκων'', ''προβοκατόρων'' και 25ης Μαρτίου» στο οποίο κατηγορεί τον κ. Καψή και την κυβέρνηση ότι επιχειρούν να εξομοιώσουν όσους διαμαρτύρονται κατά της μνημονιακής πολιτικής με «τους τραμπούκους του παρακράτους της Δεξιάς».
Υπερασπίζεται την οργή όσων πλήττονται από την κυβερνητική πολιτική, απορρίπτει τη δημοκρατική ευαισθησία των κυβερνώντων όταν μιλάνε για τα γιαούρτια αλλά, όπως λέει, ξεχνούν τα δακρυγόνα που έριξαν κατά διαδηλωτών που απλώς φώναζαν συνθήματα.
Μάλιστα, τους καλεί να μην παραστούν στις παρελάσεις για την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου, καθώς δεν μπορούν να την τιμήσουν έχοντας παραδώσει, όπως σημειώνει, την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας στους ξένους.
Το άρθρο του Μίκη Θεοδωράκη το οποίο αναρτήθηκε στην ηλεκτρονική σελίδα του Κινήματος Ανεξάρτητων Πολιτών (www.spitha-kap.gr) την Τρίτη ξεκινά ως εξής: «Είδα και άκουσα στο βραδινό δελτίο της ΝΕΤ τον κυβερνητικό εκπρόσωπο κ. Καψή να προσπαθεί να εξομοιώσει τους τραμπούκους του παρακράτους της Δεξιάς που δολοφόνησαν τον Λαμπράκη με τα σημερινά θύματα της αντεθνικής, αντικοινωνικής και αντιλαϊκής πολιτικής της ξένης Τρόικα και της ντόπιας κυβέρνησης που προσπαθούν να διαδηλώσουν την αγανάκτησή τους».
Χρησιμοποιεί μάλιστα δηκτικό ύφος σημειώνοντας: «Ώστε οι κύριοι Παπαδήμος, Παπανδρέου, Σαμαράς, Βενιζέλος, Νταλάρας και Παπουτσής είναι οι σημερινοί Μπελογιάννης, Σαράφης, Λαμπράκης και Πέτρουλας και όλο αυτό το 1,5 εκατομμύριο άνεργοι, οι δεκάδες χιλιάδες που έχασαν τις δουλειές τους κι άλλοι τόσοι που θα είναι από δω και στο εξής αναγκασμένοι να ζουν με 200 ως 500 ευρώ το μήνα, (….), όλοι αυτοί που η πολιτική σας, κ. Καψή, τους οδήγησε στο τελευταίο σκαλί του πόνου, της απελπισίας, της απόγνωσης και της οργής είναι οι σημερινοί τραμπούκοι ενός αόρατου παρακράτους, απλώς αντί να κρατούν μαχαίρια, πιστόλια και σιδηρολοστούς χρησιμοποιούν τα... θανατηφόρα γιαούρτια για να εξοντώσουν τους σύγχρονους εθνικούς ήρωες Πρωθυπουργούς, Υπουργούς και διακεκριμένους οπαδούς μιας ουσιαστικά και τυπικά παράνομης κυβερνητικής εξουσίας που έχει καταντήσει προ πολλού άβουλο όργανο-μαριονέτα στα χέρια των κυρίων Μέρκελ, Σόιμπλε, Τόμσεν και Ράιχενμπαχ».
Εκτενής ήταν ο σχολιασμός του για τις δηλώσεις του κ. Καψή για τον Γ. Νταλάρα για τον οποίο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είχε πει ότι η στάση του φτάνει τα όρια του ηρωικού και δίνει μάχη για τη Δημοκρατία.
Ο κ. Θεοδωράκης απάντησε: «Μας είπατε, κ. Καψή, ότι ο κ. Νταλάρας συμβολίζει σήμερα τη Δημοκρατία κι έτσι καταλάβαμε το κρυφό νόημα αυτών των περίφημων συναυλιών που τόσο υπερβολικά προβάλλονται από τα ΜΜΕ που ελέγχετε, στις οποίες ένας προβεβλημένος και αγαπητός από το πλατύ κοινό τραγουδιστής προσπαθεί να αναδειχθεί σε θύμα στο βωμό της Δημοκρατίας που απειλείται από όλους εμάς τους ''απ' έξω'', που με τόση αφέλεια προσπαθείτε να μας κάνετε με το ζόρι ''παρακρατικούς''. Ξεχνώντας ότι πριν λίγες μέρες εσείς οι... ''δημοκράτες'' δεν διστάσατε να εκσφενδονίσετε όχι αυγουλάκια και γιαούρτια αλλά βόμβες δακρυγόνων με στόχο τα κεφάλια μας και να μας ψεκάσετε με χημικά που αποδεδειγμένα ιατρικά καταστρέφουν ένα από τα πιο ζωτικά όργανα του ανθρώπου, τους βρόγχους. Στα κεφάλια διαδηλωτών που δεν έκαναν τίποτα άλλο πέραν του να φωνάζουν συνθήματα».
Ο Μίκης Θεοδωράκης κατηγόρησε όλη την κυβέρνηση ότι πούλησε την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας, στους ξένους «για μια χούφτα αργύρια».
Και κατέληξε καλώντας την πολιτική ηγεσία να μην παρευρεθεί στις εκδηλώσεις μνήμης για την εθνική επέτειο: «Η 25η Μαρτίου δεν ανήκει σε σας! Δεν έχετε το δικαίωμα να μολύνετε με την παρουσία σας τη μνήμη όλων αυτών που θυσιάστηκαν για την Τιμή της Πατρίδας που εσείς ποδοπατήσατε (…)».

Σημειώνεται ότι η παρέμβαση του Μίκη Θεοδωράκη γίνεται την ίδια ώρα που οι πολιτικοί τρέμουν για τις διαστάσεις που μπορεί να λάβει η κοινωνική διαμαρτυρία στις παρελάσεις...

Ντοκουμέντο :Αστυνομική διαταγή ! Καρδίτσα 1907

Το παρακάτω κείμενο είναι ένα ντοκουμέντο. Πρόκειται για την αστυνομική διαταγή που εξέδωσε ο διοικητής του αστυνομικού τμήματος Ματαράγκας Καρδίτσας, στις 8 Δεκεμβρίου 1907 και είναι αποκαλυπτική για τα ήθη της επαρχίας εκείνης της εποχής. Απολαύστε το:

Προς απάσας τας αρχάς που διοικούν το χωρίον Ματαράγκα Καρδίτσης:
Δήμαρχο, ιερέα του χωριού, Δάσκαλο και άπαντας τους προύχοντας του χωρίου.
Ήρθα εις Ματαράγκαν κατόπιν διαταγής του διοικητού μου μετά ενός χωροφύλακος προς επιβολήν της τάξεως, από άκρου εις άκρον του χωρίου, άνευ χρονοτριβής και άμεσα.
Διότι προχθές στο σιργιάνη μετά την Θίαν και Ιεράν Λιτουργίαν εν τω ναό όταν έπεζαν τα κλαρίνα και τα όργανα ο Κώστας (ας μην αναφέρο το ονομά του) χόρεβε σινέχεια μπροστά χορίς να αφίνη και τους άλους να χορέψουν μπροστά με κατά συνέπια παραξιγιθήκατε και πλακoθίκατε στο ξίλο με τα παλούκια και τα μαχέρια με αποτέλεσμα και κατά σινέπια να τραβματιστούν πολλοί άνθροποι.
Πάραφτα να εφαρμόσετε απάσας τα εξίς διαταγάς μου:
1) Αν ξανασιμβή τιάφτη πράξης εν τω χωρίο να γνορίζετε ότι θα σας συλλάβω και άνεφ χρονοτριβής αμέσος θα σας κλείσο στη φυλακή. Όταν πέζουν τα κλαρίνα και τα μουσικά όργανα στο σιργιάνη στο πανιγίρη και στο γάμο πρέπη να χορέβουν μπροστά άπαντες που επιθιμούν να χορέψουν και όχι μόνο ο ίδιος άνθροπος. Αφτό είνε γαηδουριά.

2) Μου αναφέρθικε ότι ο γάηδαρος του χαντζόπουλου τον Σεπτέμβριο μπίκε στο καλαμπόκι του Βάϊου (ας μην αναγράψο το επίθετο) και ο Βάϊος εκνεβρίστικε και κάρφοσε τον γάηδαρο με την αξάλη στο ένα καπούλι. Καταλαβένετε ο γάηδαρος δέν είναι όνος αλά ο Βάϊος. Άνεφ πολόν σκέψεον καταλαβένη κανής ότι το κεφάλη δεν έχει μιαλό αλά κολοκιθόσπορο. Απαγορεύετε να ξαναγίνη εκ νέου τέτιο απαράδεκτο ή παρόμιο πράγμα.

3) Πίγα στο μαγαζή για καφέ και από έξο βρομούσε κατρουλιό. Απαγορεύετε νά κατουράτε έξω στον τίχο του μαγαζιού.

4) Απαγορεύετε το βρισίδιν το φονασκίν και εντός του καφενίου το ανεμίζιν διότι είναι χιμόνας και εσθάνετέ τις αποφορά από τι βρόμα. Όστις επιθιμή να ανεμιστή να εξέρχετε έξοθεν του καφενίου.

5) Ίδα πολλές γυνέκες να πιάνουν τη σιγκούνα μετά του υποκαμίσου να το τραβούν πρό το έμπροσθεν να ανίγουν τα πόδια και να ουρούν ορθίος. Το τιούτον είναι απαράδεκτο και πρέπη άνεφ χρονοτριβίς να τις βρακόσετε άπαξ και διαπαντός.

6) Όταν λίαν προίαν πάτε τα γελάδια στο γελαδάρη και γιρίζοντας πρέπη ανιπερθέτος να μαζέβετε τις βονιές των ζώον από το δρόμο, το ίδιο να κάνετε και το βράδη διότι δεν έχη που να πατίση όστις βαδίζη εις τας οδούς του χωρίου. Και εκτός του τιούτου σας χριάζοντε αι βονιές να ζεστένεστε στο μπουχαρί το χιμόνα με τα κρία.

7) Σε κάθε πανιγίρι αποκριές πάσχα και γάμους που βαδίζη καλοντιμένος ο κόσμος πάι στην Εκλισία και μετά χορέβη στα σιργιάνια και στους γάμους πρέπη άπαντα τα σκυλιά να είναι δεμένα διά χονδρόν αλισίδεον και σχινίον προς αποφιγίν ατιχιμάτων εκ τον σκιλοδακομάτων.

8) Να μιν πίνετε πολί ινοπνεμβατόδη ποτά τσίπουρα και ίνους και μετά ξερνοβολάτε και κάνετε χαζαμάρες.

9) Να τιρίσετε άνεφ αντιρίσεος και χρονοτριβής την άνοθεν τάφτην διαταγήν μου άνθροπη σκύλη και γινέκες διότι όπιος συληφθή παραβάτις θα τον σιλάβο θα τον κλίσο στο σχολίο και αλίμονό του θα τον ταράξο και θα τον μαβρίσο στο ξίλο.

Να με σιγχορίτε αν έκανα κάπιο σιντακτικό λάθος καθότι τελίοσα και εγώ την Τρίτη του Δημοτικού σχολίου διότι δεν με έστιλε ο πατέρας μου από το χωρίον εις τιν Λάρισσαν για να μάθο περισσότερα γράματα. Σαν γκαραγκούνις που είμε και εγό καταλαβένετε άπαντες τας γραφάς μου τας οπίας θέλετε δεν θέλετε να τας τιρίσετε ανιπερθέτος

ΒΑΡΟΥΧΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

Αν έπρεπε να έχουμε μάθει ένα πράγμα όλοι μας τα τελευταία δύο χρόνια, αυτό είναι το εξής απλό μάθημα: Όλες οι ως τώρα επίσημες εκτιμήσεις, οι θριαμβευτικές ανακοινώσεις, οι προβλέψεις ανάκαμψης, όλη η συζήτηση που εκπορεύεται από την κυβέρνηση και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης εδώ και δύο χρόνια, τελικά προσκρούουν στον κυματοθραύστη της πραγματικότητας, ακυρώνονται εκ των πραγμάτων, ξεπερνιόνται από την ιστορία. Μαζί με όλους, θέλω να ελπίζω ότι, αν όχι τώρα, σύντομα, αυτός ο θλιβερός κύκλος θα κλείσει και μαντάτα που διαφημίζονται ως καλά να αποδειχθούν ότι είναι όντως καλά. Έως τότε, όσο και να διαφωνούμε ως προς το τι πρέπει να γίνει, τι προκρίνει το συμφέρον της πατρίδας, σε ένα πρέπει να συμφωνήσουμε: Δεν δικαιολογείται πλέον σε κανέναν μας η άκριτη αποδοχή της «επίσημης εκδοχής» των πραγμάτων.
Στις γραμμές που ακολουθούν προτείνω μια οπτική γωνία από την οποία μπορούμε, και πρέπει, να ερμηνεύσουμε τις τελευταίες εξελίξεις για το PSI και την νέα δανειακή συμφωνία ανεξάρτητα του αν συμφωνούμε με την πολιτική που ακολουθεί ή πρέπει να ακολουθεί η κυβέρνηση (ή ακόμα και η Ευρώπη στο σύνολό της). Δεν θα  συμφωνήσουμε για το τι πρέπει να γίνει. Τουλάχιστον ας συμφωνήσουμε για το τι «παίζεται».
Σύντομο βιογραφικό του κουρέματος
Από τον Μάρτιο του 2010 και για ενάμιση χρόνο, σε αυτές τις σελίδες και αλλού, επιχειρηματολογούσα ότι, εφόσον η Ευρώπη δεν επανασχεδιάζει το ευρωσύστημα, το ελληνικό δημόσιο χρέος θα αναδιαρθρωθεί, θα «κουρευτεί», θα διαγραφεί μερικώς. Δεν ήταν θέμα επιθυμίας ή επιλογής. Απλά, το «κούρεμα» δεν ήταν δυνατόν να αποφευχθεί. Εκείνη την εποχή η οποιαδήποτε συζήτηση περί «κουρέματος» αντιμετωπιζόταν από κυβέρνηση, Τράπεζα της Ελλάδας, ΕΚΤ, ΕΕ και τα «σοβαρά» μέσα ενημέρωσης ως αιρετική, επικίνδυνη, δημαγωγική.
Όταν η μακρά άρνηση της πραγματικότητας κάποια στιγμή υποχώρησε υπό το βάρος της αλήθειας, η αναδιάρθρωση (ή, επί το λαϊκότερον, το «κούρεμα») έγινε αποδεκτή από τους ισχυρούς της Ελλάδας και της Ευρώπης σε δύο δόσεις. Τον περασμένο Ιούλιο την αποδέχθηκαν επί της αρχής, με την πρώτη πρόταση μιας πολύ μικρής αναδιάρθρωσης που δεν θα άγγιζε την ονομαστική αξία των ομολόγων (αλλά που θα επιμήκυνε τις αποπληρωμές και για μείωνε το επιτόκιο). Κατόπιν ήρθε το κυρίως πιάτο, τον Οκτώβριο του 2011, με την ιδέα ενός «κουρέματος» τουλάχιστον 50% επί της ονομαστικής αξίας του χρέους (που δεν είχε ήδη περάσει στην τρόικα). Από τότε, η πάλαι ποτέ «απαγορευμένη» αναδιάρθρωση, το «κούρεμα»-ταμπού, έχει αναχθεί σε  εθνική και ευρωπαϊκή υπόθεση και η κοινή γνώμη ταλαιπωρείται με τη φιλολογία περί ποσοστών «εθελοντικής» συμμετοχής, ενεργοποίηση CAC, πυροδότηση CDS κλπ.
Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει σημασία. Πλην ενός: Κατά πόσον την «επόμενη μέρα» το ελληνικό χρέος θα είναι βιώσιμο. Επειδή τις τελευταίες μέρες η συζήτηση τείνει να γίνει γελοιωδώς περιπεπλεγμένη, επιτρέψτε μου να προσπαθήσω μια απλοποίηση (χωρίς καμία υπεραπλούστευση).
Η διαφορά ενός «καλού» κι ενός «αποτυχημένου» κουρέματος
Έστω ένα «κούρεμα» της τάξης του Χ% ενός συγκεκριμένου χρέους το οποίο το αποδέχεται ο δανειστής επειδή συνειδητοποιεί ότι ο υπόχρεος αδυνατεί να  αποπληρώσει το συνολικό ποσό όχι μόνο σήμερα αλλά διαχρονικά. Πότε λέμε ότι το «κούρεμα» πέτυχε τον στόχο του; Όταν το εναπομείναν χρέος (100-Χ)% μπορεί να εξυπηρετηθεί από τον πτωχευμένο. Δηλαδή, το Χ πρέπει να είναι παράλληλα (α) το ελάχιστο δυνατόν (από την πλευρά του δανειστή) και (β) αρκετά μεγάλο για να είναι βιώσιμο το χρέος που απομένει μετά το «κούρεμα». (*)
Ας εξετάσουμε την σημερινή συγκυρία μέσω μιας αλληγορίας: Έστω ότι ο Λουκάς χρωστά €100 χιλιάδες στην τράπεζα. Το χρέος αυτός συσσωρεύεται χρόνια τώρα και πρόσφατα, λόγω μείωσης των εισοδημάτων του, όλοι κατανοούν ότι δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί. Έρχεται λοιπόν το «κούρεμα» στο οποίο η τράπεζα συναινεί επειδή προτιμά να εισπράξει κάποιο μέρος των εκατό χιλιάρικων παρά τίποτα. Έτσι Λουκάς και τράπεζα συμφωνούν ότι: 
- ο Λουκάς θα καταβάλει στην τράπεζα €15 χιλιάδες μετρητά,
- ο Λουκάς θα δώσει στην τράπεζα έντοκα γραμμάτια (με επιτόκιο μεταξύ 3% και 4,5%) των €32 χιλιάδων (τα οποία δεσμεύεται να αποπληρώσει σε βάθος χρόνου)
- η τράπεζα δέχεται να διαγράψει τα υπόλοιπα €53 χιλιάδες χρέους.
Για να γίνουν τα παραπάνω, ο Λουκάς θα πάρει νέο μεγάλο δάνειο από δεύτερη τράπεζα για να μπορεί: (α) να δώσει τις €15 χιλιάδες στην πρώτη τράπεζα, (β) να εξυπηρετεί τα νέα γραμμάτια των €32 χιλιάδων και (γ) να καλύπτει όπως-όπως κάποια από τα λειτουργικά του έξοδα τα οποία δεν μπορεί, προς το παρόν, να καλύψει μέσα από τα πενιχρά του εισοδήματα.
- Ερώτημα: Κατέστη το χρέος του Λουκά βιώσιμο μετά από αυτό το κούρεμα;
- Απάντηση: Εξαρτάται από το εάν τα επόμενα χρόνια το εισόδημά του επαρκεί για να επιβιώνει ώστε να εργάζεται ώστε να έχει εισοδήματα ώστε και να επιβιώνει και να αποπληρώνει τα δανεικά του (στην πρώτη και στην δεύτερη τράπεζα).
Ως εδώ νομίζω ότι όλοι μας μπορούμε να συμφωνήσουμε, ανεξάρτητα του αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε με την σύναψη της εν λόγω δανειακής συμφωνίας. Η διαφωνία μας έγκειται στο εάν η απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα είναι εν δυνάμει καταφατική ή αρνητική. Ας μην αφεθούμε όμως ακόμα στην διαφωνία. Ας προσπαθήσουμε για λίγο ακόμα να παραμείνουμε στο πλαίσιο του «κοινού τόπου», της κοινής ανάλυσης της κατάστασης.
Στην υποθετική περίπτωση του Λουκά, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα ένδειξη για το κατά πόσον το χρέος τους κατέστη βιώσιμο ή όχι από την συμφωνία κουρέματος. Είναι η εξής: Η αξία των νέων γραμματίων των €32 χιλιάδων (που ανέλαβε ο Λουκάς ως μέρος της συμφωνίας του με την αρχική τράπεζα)!  Αυτά τα γραμμάτια αποτελούν, μην ξεχνάμε, περιουσιακό στοιχείο για την τράπεζα που τα κατέχει. Έχουν αξία καθώς ο κάτοχος ενός τέτοιου γραμματίου έχει «λαμβάνειν» από τον Λουκά. Εφόσον η «αγορά» πιστεύει πως το χρέος του Λουκά έχει καταστεί βιώσιμο, η τράπεζα θα μπορούσε να τα πουλήσει σε ιδιώτες επενδυτές άμεσα σε τιμή πολύ κοντά στην ονομαστική τους αξία. Γιατί να τα αγοράσουν οι επενδυτές; Επειδή δίνουν, σε μια εποχή ελάχιστων επιτοκίων, επιτόκιο πάνω από 3%. Αν οι επενδυτές πίστευαν ότι το χρέος του Λουκά είναι πλέον βιώσιμο, κάθε ένα από αυτά τα γραμμάτια ονομαστικής αξίας π.χ. €100 θα έπρεπε να πωλείται προς €100 (ίσως και περισσότερο αν οι επενδυτές δεν μπορούν να βρουν επιτόκια πάνω από 3% σε άλλες μορφές «σίγουρων» επενδύσεων). Με άλλα λόγια, κι εδώ δεν χωρά η μεταξύ μας διαφωνία, μια ένδειξη του πόσο βιώσιμο είναι πλέον το χρέος του Λουκά δεν είναι άλλη από την απόκλιση της τιμής που είναι διατεθειμένοι να καταβάλουν οι ιδιώτες για ένα από αυτά τα γραμμάτια των €100 από τα… €100. Όταν αυτή η απόκλιση είναι μηδενική τότε συμπεραίνουμε ότι η «αγορά», οι ιδιώτες, κρίνουν συλλογικά πως ο Λουκάς μπορεί να εξυπηρετήσει το μετά το «κούρεμα» χρέος του. Αν όμως τα γραμμάτια των €100 δεν μπορούν να πωληθούν για πάνω από €50, τότε έχουμε ένα δεύτερο ντε φάκτο «κούρεμα» που προκύπτει, ουσιαστικά, από την εκτίμηση των ιδιωτών ότι η πιθανότητα μη αποπληρωμής των νέων γραμματίων του Λουκά φτάνει το 50%.
Έως εδώ συμφωνούμε όλοι. Σε αυτό το σημείο αρχίζουν οι διαφορετικές ερμηνείες. Η κυβέρνηση λέει ότι το επιχειρούμενο κούρεμα (εφόσον ευοδωθεί πλήρως) θα καταστήσει το ελληνικό χρέος βιώσιμο. Το ίδιο λένε (επισήμως) και οι Ευρωπαίοι ηγέτες μας (αν και κανείς τους δεν το πιστεύει, ούτε και επαναλαμβάνει αυτή την πρόβλεψη όταν οι κάμερες και τα μικρόφωνα είναι σβηστά). Οι αγορές τι λένε; Δηλώνουν ότι οι πιθανότητες αποπληρωμής του νέου χρέους δεν ξεπερνούν το 20%! Μάλιστα, φίλες και φίλοι. Τα νέα γραμμάτια (ή ομόλογα), του αγγλικού μάλιστα Δικαίου (το οποίο υποτίθεται ότι εξασφαλίζει καλύτερα του δανειστές του ελληνικού δημοσίου), αυτή την στιγμή αξιολογούνται στις διεθνείς αγορές σε τιμές που βρίσκονται κοντά στο 15% της ονομαστικής τους αξίας.
Ποιος νομίζετε ότι έχει δίκιο; Οι αγορές ή ο κ. Βενιζέλος; Προσωπικά, δεν έχω καμία εμπιστοσύνη στην κρίση των αγορών (μην ξεχνάμε ότι μέχρι πρόσφατα αξιολογούσαν το ελληνικό χρέος ως περίπου αξιόπιστο). Όμως στην συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να πω ότι μάλλον οι αγορές έχουν δίκιο. Γιατί; Επειδή ο κ. Βενιζέλος, για να βγει σωστός, θα πρέπει να πετύχει έναν άθλο που κανείς υπουργός οικονομικών στην οικονομική ιστορία της ανθρωπότητας δεν έχει πετύχει: την αναστροφή της μεγέθυνσης του ΑΕΠ από το -7,5% στο +2% εντός μηνών και μάλιστα σε μια περίοδο βάναυσης μείωσης των δημόσιων δαπανών και εσόδων.
Προς τι η μακρά διαπραγμάτευση;
Κυβέρνηση και ΕΕ αναφέρθηκαν χτες στην ικανοποίησή τους που οι μακρές διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές της ελληνικού κράτους κατέληξαν σε συμφωνία και στην «αποφυγή της χρεοκοπίας της Ελλάδας». Πρόκειται περί ενδιαφέροντος πειράματος με τα όρια της γλώσσας, με την ικανότητα των πολιτικών να ωθούν στα άκρα την έννοια των λέξεων. Με το αζημίωτο βέβαια. Επιτρέψτε μου μερικά σχόλια που ελπίζω να είναι διαφωτιστικά:
Πρώτον, η χρεοκοπία είναι γεγονός. Αυτό δεν το λέω επιτιμητικά. Οι αναγνώστες των άρθρων μου γνωρίζουν ότι δεν έχω κάποια φετιχιστική απέχθεια προς την χρεοκοπία. Την θεωρώ ένα δυσάρεστο μεν αλλά απαραίτητο (σε κάποιες στιγμές) φαινόμενο στο πλαίσιο των κοινωνιών της αγοράς. Το μόνο που λέω είναι ότι όταν κάτι μοιάζει με πτώχευση, μυρίζει σαν πτώχευση, έχει όλα τα ποσοτικά χαρακτηριστικά και την γεύση της πτώχευσης, τότε μπορεί και να είναι… πτώχευση. Στην περίπτωσή μας, οι ιδιώτες που δάνεισαν το ελληνικό δημόσιο έχασαν περί το 85% της διαχρονικής αξίας των χρημάτων που είχαν λαμβάνειν από το κράτος μας. (**) Ακόμα και οι δανειστές της Lehman έλαβαν από την πτωχευμένη εταιρεία μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό. Το ίδιο και οι δανειστές της Αργεντινής μετά την πτώχευσή της. Η μόνη διαφορά είναι ότι στην περίπτωση του ελληνικού δημοσίου η ΕΕ αποφάσισε ότι η Ελλάδα θα πτωχεύσει αλλά ότι δεν θα επιτραπεί να ειπωθεί ότι πτώχευσε. Τόσο απλά και Οργουελιανά.
Δεύτερον, αυτή η απόφαση να ονομαστεί δια «νόμου» το κρέας (βλ. πτώχευση) ψάρι (βλ. PSI) είχε ως σκεπτικό την μη ενεργοποίηση των ασφαλίστρων CDS που είχαν αγοράσει όσοι ήθελαν είτε να ποντάρουν στην πτώχευση του ελληνικού δημοσίου, είτε να διασφαλίσουν τα νώτα τους αφού επένδυαν σε ελληνικά ομόλογα. Η αγωνία των «αρχών», Ευρώπης αλλά και Αμερικής, ήταν ότι η πυροδότηση των CDS θα έθετε σε κίνδυνο τις ανόητες τράπεζες που τα εξέδωσαν (χωρίς να έχουν τα χρήματα να τα καλύψουν εφόσον ενεργοποιηθούν). Όμως σήμερα διαβάζουμε ότι το ποσοστό συμμετοχής στο «κούρεμα», στο PSI, θα ξεπεράσει το 95% με την ενεργοποίηση των ρητρών εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου – δηλαδή τον «εξαναγκασμό στην εθελοντική συμμετοχή» όσων δεν συμμετείχαν εθελοντικά. (Ο Orwell κάπου εδώ ετοιμάζεται να αναστηθεί για να μας πάρει στο κυνήγι!) Αν αυτό δεν πυροδοτήσει τα CDS τότε αυτό σημαίνει ότι η επιτροπή που αποφασίζει την πυροδότησή τους απλά δεν θα την αποφασίσει ποτέ, καθώς αποτελείται από τους ίδιους τραπεζίτες που θα πληγούν αν πυροδοτηθούν τα CDS!
Άρα, προς τι όλη η πολύμηνη διαπραγμάτευση; Γιατί η πτώχευση του ελληνικού δημοσίου να αποτελέσει αντικείμενο συνομιλιών, διαβουλεύσεων, και ατελείωτων συζητήσεων με τον κ. Dallara (τον εκπρόσωπο των τραπεζιτών); Ποιος ο λόγος να αντιμετωπιστούν τα ασφαλιστικά ταμεία που ήταν υποχρεωμένα να δανείζουν το κράτος μας ως ίσα κι όμοια με τους ανόητους τραπεζίτες (ιδίως της Βόρειας Ευρώπης) που επέλεγαν να αγοράζουν ελληνικά ομόλογα; Από την στιγμή που και το «κούρεμα» ήταν μεγάλο, επιπέδου παταγώδους πτώχευσης, και τα CDS θα πυροδοτηθούν (ή όχι) ανεξάρτητα από τις συνομιλίες αυτές, δεν υπήρχε κανένας λόγος διαπραγματεύσεων με τους τραπεζίτες. Τρόικα και ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να αποφασίσουν ερήμην των δανειστών του ελληνικού δημοσίου το βάθος και την κατανομή του κουρέματος ανά περίπτωση (από μεγάλο κούρεμα για hedge funds μέχρι μηδενικό για το ΙΚΑ). Το ότι δεν το έκαναν έχει μόνο μια εξήγηση: την αγωνία των πολιτικών μας, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, να διατηρήσουν ανέπαφες τις πολύ καλές τους σχέσεις με τους (πτωχευμένους) τραπεζίτες, ιδίως της Εσπερίας.
Επίλογος
Ένα «κούρεμα» το οποίο πριν δύο χρόνια θα ήταν λυτρωτικό, σήμερα αποτελεί μέρος όχι της λύσης αλλά του προβλήματος. Παρατείνει την ήδη αδυσώπητα μακρά περίοδο στην διάρκεια της οποίας η οικουμένη βάζει στο ελληνικό κράτος την ταμπέλα «Προσεχώς Πτώχευση». Πολλοί αφήνουν να εννοηθεί ότι το «κούρεμα» που επετεύχθη ναι μεν αφήνει πολλά προβλήματα άλυτα αλλά τουλάχιστον κερδίζουμε, ελέω PSI, λίγο περισσότερο χρόνο μέχρι να αλλάξει πολιτική η ΕΕ (πιθανόν με μια ήττα Σαρκοζύ στις επικείμενες προεδρικές εκλογές στην Γαλλία). Τους απαντώ ότι  πλανώνται.
Η ανταλλαγή ομολόγων δεν είναι παιχνίδι. Τα νέα ομόλογα αγγλικού δικαίου βάζουν την χώρα μας σε μια απίστευτη περιπέτεια: Αποτελούν χρέος το οποίο δεν θα μπορούμε να αποπληρώσουμε και το οποίο δεν θα δικαιούμαστε να μην αποπληρώσουμε. Αντ’ αυτού θα έπρεπε να εισηγηθούμε στην ΕΕ μια απλή εναλλακτική λύση: Να διαγραφεί το 100% αυτών των χρεών (αντί για το 85% που μόλις «κουρεύτηκε») και, σε αντάλλαγμα, το ελληνικό δημόσιο να μην πάρει ούτε ένα ευρώ από τους εταίρους μας για κάλυψη των τρεχουσών αναγκών του ελληνικού δημοσίου. Έτσι, η δημοσιονομική προσαρμογή θα ήταν πιο ήπια από την λαίλαπα που έρχεται, το χρέος μας θα ήταν λιγότερο αβάστακτο απ’ ότι με το PSI, και ο χρόνος που θα δινόταν στην Ελλάδα και στην Ευρώπη (έως ότου η τελευταία επανασχεδιάσει το ευρωσύστημα) περισσότερος.
(*) Ένα παράδειγμα «καλού» κουρέματος χρέους ήταν εκείνο της General Motors το 2009: 90% των δανείων διαγράφηκαν, νέα αναπτυξιακά δάνεια δόθηκαν από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για επενδύσεις σε νέες μονάδες παραγωγής και, έτσι, η General Motors όχι μόνο επιβιώνει αλλά και αναπτύσσεται γοργά. Ένας από τους πιστωτές της, το συνδικάτο των εργαζόμενων (που έγινε ντε φάκτο πιστωτής καθώς  η εταιρεία χρώσταγε συντάξεις και μισθούς στα μέλη του), έχοντας αποδεχθεί αυτό το «γενναίο κούρεμα», τελικά βγήκε κερδισμένο (σε σχέση με το τι οφέλη θα λάμβανε αν απόρριπτε το κούρεμα του 90%) επειδή δέχθηκε να αποπληρωθεί με μετοχές της εταιρείας.
(**) Το επίσημο κούρεμα επί της ονομαστικής αξίας συμφωνήθηκε τελικά στο 53%. Ένα ακόμα 32% επαναδανείστηκε στο κράτος με επιτόκια όμως χαμηλότερα από τα αρχικά. Έτσι, η επί πλέον απώλεια αυτών των τόκων ανεβάζει το ποσοστό του «κουρέματος» στο 75% της διαχρονικής αξίας των δανείων. Τώρα που τα νέα ομόλογα (ή γραμμάτια) που πήραν οι δανειστές του δημοσίου χάνουν μέχρι και το 85% της διαχρονικής τους αξίας (καθώς μεταπωλούνται σε τιμές κοντά στο 15% της ονομαστικής τους αξίας), το συνολικό ποσοστό πραγματικού «κουρέματος» αγγίζει το 85%.